SINISTER – ‘On Rape’ door Laia Abril

De kranten luidde begin juni simultaan: “Één op de tien Nederlandse studenten slachtoffer van verkrachting.” Dit blijkt uit een onderzoek uitgevoerd door I&O Research in opdracht van Amnesty International. De uitkomst van het onderzoek toont het hoge percentage aan van verkrachtingen op hogescholen en universiteiten in Nederland. Daarnaast schetst het ook een beeld van de tekortkomingen van de onderwijsinstellingen waar maar 3 procent van de slachtoffers weet aan te kloppen. Hierop stelt directeur van Amnesty Nederland Dagmar Oudshoorn: “De instellingen in het hoger onderwijs laten hier steken vallen. Zij moeten veel meer verantwoordelijkheid nemen voor de veiligheid en het welzijn van hun studenten.” Het rapport toont aan hoe belangrijk het is, hoe oncomfortabel ook, om de conversatie aan te gaan over de impact van verkrachting binnen de samenleving, die veel groter is dan we het doen lijken. Er moet wereldwijd en institutioneel een hoop veranderen willen we deze duistere kant aanpakken. De tentoonstelling in het Foam On Rape: A History of Misogyny, Chapter Two gemaakt door kunstenaar Laia Abril, komt wat mij betreft als geroepen. Het is niet de uplifting tentoonstelling die we misschien voor ogen hadden na de lockdown, maar deze tentoonstelling weet op een krachtige manier de institutionele verkrachtingscultuur aan de kaak te stellen.

De tentoonstelling On Rape van Laia Abril is het tweede hoofdstuk van de serie A History of Misogyny. Deze komt na Hoofdstuk één: On Abortion, waar de kunstenaar de gevaren bespreekt en visualiseert van een gebrek aan legale, veilige en kosteloze abortusbehandelingen. Met de grondige onderzoeken van Abril, wil zij middels een visuele beeldtaal, getuigenissen en documentatie, de bezoeker meenemen in een lange bestaansgeschiedenis. Zij wil de toeschouwer niet choqueren, maar meenemen in verborgen verhalen. De kunstenaar gebruikt verschillende disciplines zoals fotografie, tekst, video en geluid om intieme verhalen en realiteiten aan het licht te brengen die vaak de ongelijkheid en onderdrukking van de vrouw zichtbaar maken. Zo ook in de tentoonstelling On Rape. Maar hoe visualiseer je zo’n onheilspellend onderwerp als “verkrachting”? Abril slaagt daar zeer in met een sobere opzet, krachtige en contrastrijke foto’s, tekstueel ondersteund en tot slot zonder gezichten en afgebeelde realistische scènes. De ernst van het onderwerp weet Abril juist te illustreren door je als bezoeker mee te nemen in de nasleep door middel van getuigenissen, cijfers, voorwerpen en quotes.

In de eerste ruimte bij het Foam kom je binnen in een kamer met zwart-wit foto’s van kledingstukken die op ware grootte zijn afgebeeld. Het zijn kledingstukken van slachtoffers van verkrachtingen. Deze kledingstukken worden begeleid door tekstuele getuigenissen die de tekortkomingen van instellingen, de rechtsstaat en de directe omgeving zichtbaar maken. Er zijn verschillende kostuums te zien die naast de individuele getuigenis verschillende instituten representeren waar seksueel overschrijdend gedrag in veelvoud voorkomt. Zo zien we onder andere een outfit van een militair, een voetbaltenue, een nonnen kostuum, een gevangenis outfit, een schoolkostuum en een bruidsjurk. Hiermee toont Abril ‘het achter gesloten deuren beleid’ van vele instellingen wereldwijd. Veel vrouwen en mannen worden dubbel slachtoffer door het gebrek aan kundigheid, religieuze overtuigingen, corruptie en oordelen van deze verscheiden instanties. De schuld komt op die manier al snel bij het slachtoffer te liggen terwijl de dader vrijuit gaat.

Dat dit dikwijls het geval is, is te zien bij het werk dat in de tweede ruimte staat. Op de muur staan een veelvoud aan vragen die slachtoffers op zich afgevuurd krijgen. “What did you drink?” “How much?” “Are you a party animal?” “Are you serious with your boyfriend?” “Would you ever cheat?”. Voor deze muur staat een kartonnen doos in een vitrinekast met in het rood EVIDENCE erop. Het is een ‘sexual assault evidence collection kit’ die worden gebruikt in Amerika. Deze boxen met DNA bewijs worden veelal niet naar de juiste laboratoria gestuurd en onderzocht. Dit zorgt ervoor dat veel daders niet worden geïdentificeerd. In de tekst bij de box wordt de grootte van het probleem in cijfers uitgedrukt.

In de VS wordt er elke 73 seconden iemand verkracht. 35% van de vrouwen wereldwijd heeft te maken gehad met fysiek en/of seksueel geweld. 120 miljoen meisjes zijn onderworpen aan het uitvoeren van geforceerde seksuele handelingen.

Desondanks blijft verkrachting één van de meest onderbelichte misdaden. Veel slachtoffers kiezen ervoor om geen aangifte te doen onder meer door ‘victim blaming’ en heftige strafzaken die niet altijd tot een rechtvaardig eind lopen.

Waarom dat in de 21^ste eeuw nog steeds zo is? Dat zie je confronterende wijs terug in de tentoonstelling. Door de hele ruimte hangen quotes van machtige mannen. Wereldleiders en regeerders die vrouwonterende uitspraken doen en verkrachting afdoen als ongelukkig, of erger, als de schuld van de vrouw. Zodoende blijft er een cultuur bestaan waar verkrachting wordt goedgepraat. Verandering is daarom ver te zoeken.

“Would there be any population of the world left if it wasn’t for rape or incest?”- Steve King, congressman VS, 2019

“Grab ‘em by the pussy” -Donald Trump, President, 2005

“Block your body parts? Close your legs? Call the police? Did you do any of those things? – John Russo Jr., State Judge, 2016

Net als bij een goede horrorfilm is het aantrekkelijk om weg te kijken van dit alles. We bereiken er echter niks mee. Het is misschien wel een van de ingewikkeldste onderwerpen waar we als mens mee te maken hebben. Maar dat we ermee te maken hebben is een gegeven. Hoe we er mee omgaan is nu van belang, de #metoo beweging is nog lang niet tot zijn einde. Dit brengt mij tot de slotvraag: open jij je ogen?

Deze tentoonstelling was te zien in het Foam 6 november – 27 juni 2021.