BOTSING – Susanna Inglada

Fragmenten van geweld, intriges en confrontaties, de kunstgeschiedenisboeken staan er vol mee. Kunstenaars illustreren graag bloederige en gewelddadige scenes. Verwondde, vechtende en dode mensen portretteren is in verschillende tijdperken meer dan gebruikelijk te noemen. Je zou zelfs kunnen stellen dat het een van de oudste tradities binnen de kunstgeschiedenis is. Denk maar aan alle schilderijen met het levenloze lichaam van Christus, de ‘heroïsch’ afgebeelde slagvelden, de martelaren in de Apocalyptische schilderijen van Jheronimus Bosch, of aan de bloederige onthoofding scenes van kunstenaars als Caravaggio.

Ethische vraagstukken over het afbeelden van geweld houden mij als kunsthistoricus bezig. Dat kunstenaars vrijheden kennen om geweld zichtbaar te maken, die anders voor vele ogen bespaard blijven, geeft hen een grote verantwoordelijkheid. We zien in toenemende mate geweld in de media. Maar waar de journalistiek het gevolg en de nasleep toont van geweld, kunnen kunstenaars ook de oorzaak en het momentum zichtbaar maken. Nu zijn de onthoofding scenes van Caravaggio misschien uitzonderlijk luguber (misschien zelfs eerder sensatiegericht), maar welke kunstenaars leren ons mondiaal geweld en machtsstructuren onder ogen te komen?

De werken van Susanna Inglada (1983, Banyeres del Penedes, Spanje) botsen, snijden en confronteren. Het is alsof je in een “kijkdoos” naar binnen stapt en overal om je heen fragmenten van (gewelddadige) interacties ziet. De personages die Inglada afbeeldt op papier worden vaak door de ruimte opgehangen als installatie. Doordat we niet weten wie deze anonieme figuren zijn, ontstaat er veel ruimte voor interpretatie. Naar wat voor confrontaties zijn we aan het kijken? Wat zijn de relaties tussen de figuren? Wie is het slachtoffer en wie is de dader? En hoe zijn ze met zijn allen verwikkeld in dit politieke spel dat wordt uitgevochten? Het lijkt een waar schouwspel.

Inglada’s werk doet mij denken aan Picasso’s schilderij Guernica (1937). Het is een inhoudelijk werk van Picasso waarbij hij het bombardement op Guernica tijdens de Spaanse Burgeroorlog afbeeld. Het leed en de verschrikking van de gebeurtenis is gevangen door de kunstenaar in de fragmentatie en versnippering. Inglada komt ook uit Spanje en is geïnspireerd door de Spaanse en Catalaanse politieke geschiedenis. Geweld en machtsstrijd spelen in deze geschiedenis een belangrijke rol. Dit is ook terug te zien in de Spaanse kunstgeschiedenis waar Inglada veel inspiratie uit haalt. Net als Picasso weet Inglada ons door middel van gefragmenteerde abstrahering, de grootte van de werken en de uitdrukkingen op de gezichten, mee te trekken in een gecompliceerd verhaal. Als een theaterstuk, waar de kunstenaar ook een achtergrond in heeft, zet ze het verhaal op.

De figuren die Inglada afbeeldt staan vaak niet met beide benen op de grond, ze zijn vervlochten met elkaar, staan niet in balans of ze vallen. Dit zorgt zowel voor het gevoel van onrust en bedreiging als voor beweging. Zo stelt Inglada:  “When we fall, we are transformed in a new state.” Dat Inglada daarmee verwijst naar menselijkheid, dubbelzinnigheid en complexiteit, laat zien dat ze de verantwoordelijkheid als verhalenverteller op zich neemt. Toch doet ze dit zonder een verhaal op te leggen. Ze kaart lastige thema’s als seksueel misbruik, ongelijkheid en machtsmisbruik aan. Maar van een oplossing of aanpak is geen sprake. Ze toont ons een verscheurde wereld en legt de ballast vervolgens bij ons neer.

De toeschouwer neemt binnen deze theatrale enscenering namelijk de rol van de protagonist op zich. Je beweegt je als toeschouwer door het verhaal heen en neemt daarin ook een positie in. Wat zie je, wat voel je en wat doe je? Je wordt begeleid door de regisseur Inglada, maar je moet zelf leren verbinden.

Inglada laat ons zo zoeken naar Kairos: een kritisch moment dat je moet grijpen. We moeten namelijk een juist moment vinden om iets voor elkaar te krijgen. Samen kunnen we strijden tegen onrecht en geweld. Hiervoor moeten we leren kijken naar de structuren die erachter liggen. Want wanneer het botst en kraakt, dan is er ruimte voor beweging.

U bepaalt zelf uw weg in de tentoonstelling. Kies een van de volgende denkbeeldige ruimtes…