Leren kijken met de ogen van een arend
In Galerie Getekend te Heerenveen heeft Gam Bodenhausen op dit moment een solotentoonstelling onder de titel ‘In Between Mountains’. Zij laat daar doorwrochte tekeningen zien van natuurlijke landschappen. Helemaal op de plek in deze op de tekenkunst gespecialiseerde galerie.
Het is met kunst eigenlijk zo dat je moet kijken voordat je iets ziet. Aandachtig het werk beschouwen om te kennen en te herkennen. Wanneer het werk jouw concentratie heeft, dan kan het communiceren. Dan kun je haar geheim beleven. Met de tekeningen van Gam Bodenhausen is dat niet anders. Gaat de blik er te snel langs, dan merken de ogen niets op en dan sta je gauw weer buiten. Dan is het wezenlijke je ontgaan. Is er enkel een landschap te zien, een boom of een steen. Waar is de diepere betekenis, vraag jij je af. Worden de lijnen echter secuur gevolgd, dan komt de structuur van de getekende omgeving zichtbaar naar boven. Dan zie je meer dan je had kunnen denken en kun je dwalen en verdwalen tussen de imaginaire bergen in de expositie.
Gam Bodenhausen tekent met grafiet in allerlei hardheden. Op die manier kan zij van amper zichtbaar grijs tot duidelijk waarneembaar zwart de tekening uitwerken. In het vlakke beeld ontstaat dan als vanzelf diepte. Doordat velden extra scherp zijn aangezet, trekken ze meer de aandacht. Gradaties in de waarneming waardoor details op het eerste gezicht verborgen blijven. Dwaalt de blik langs lijnen en krommingen af, dan wordt een nieuwe omgeving ontdekt. Bij het werk van Bodenhausen is het vooral de manier van kijken die het gevoel voor finesse ervan laat zien. In een tableau bestaande uit negen vellen papier bijvoorbeeld, herken ik een boom. Grillig gevormd met een wirwar aan kale takken, denk ik. Maar kijk ik beter dan bemerk ik kleine vogels tussen het hout. Er gaat een wereld voor je open wanneer de tijd genomen wordt om te zien.
De tekenaar heeft vooral het landschap als inspiratiebron. De natuur is bij Gam Bodenhausen nooit ver weg. Hoewel de getekende omgeving bedacht lijkt, is het de ondergrond waarop het werk kan groeien. Het grote geheel is overzichtelijk en lijkt onherbergzaam, onbewoonbaar. De kunstenaar richt zich op om de tekening voor het oog leefbaar te maken. Gam maakt eerst foto’s van de landschappen of van delen daarvan. Ze werkt deze later uit in de tekening op papier. Die afbeeldingen lijken één op één overgenomen in de tekeningen. Het is echter net alsof Bodenhausen meer toont dan het origineel laat zien. Alsof er meer vegetatie op de rotsbodem is dan dat er werkelijk groeit. Maar de oplettende kijker ziet al die lijnen en vlakken van grassen en mossen, van struiken en andere bodembedekkers terug op de bergflank, de rotswand en in de vallei. In haar tekeningen maakt Bodenhausen mij opmerkzaam op de veelvormigheid van de vegetatie. Waar ik enkelvoud zie heerst veelvoud. Zo leer ik ook in de werkelijkheid beter kijken.
Bodenhausen volgt de lijnen in stenen. Legt de structuren die korstmossen op rotsen hebben uitgezet vast. Ze onderzoekt de ordening van de natuur. Inspecteert het systeem dat de mens ervan heeft gemaakt. Als een landmeter taxeert zij de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte, het gevoel en de beleving en brengt de uitkomsten over op papier. In een groot werk lijkt vegetatie door het gaas van een hek gegroeid. Een werkstuk waarvoor landschapsarchitect en stenenstapelaar Louis le Roy warm zou lopen: de natuur drukt het werk van mensenhanden opzij. De wildernis overwoekert de structuur.
Niet altijd is het even duidelijk wat zichtbaar is. In alle composities van Gam Bodenhausen is het zaak bij de les te blijven. Door te dringen in de tekening om te weten wat het onderwerp van inspiratie precies is. Het landschap heeft soms wel het karakter van de deinende zeespiegel waaruit een rotsblok omhoog piekt. Het water golft en spat transparant om de massieve materie. Vooral door de afwisseling van hard en zacht grafiet maakt de tekenaar het werkstuk levendig. De afbeelding stijgt boven de zichtbaarheid uit en laat een nieuwe wereld zien. Een landschap dat uit de werkelijkheid is gefilterd. Kleuren zijn weggelaten en alleen de structuur van lijnen vormt het getekende beeld.
Met het verstand op nul en de blik op oneindig. Maar wel met een scherp oog om de bezieling achter het detail op te merken. Zoals de arend die vanuit de lucht zijn ogen de kost geeft om scharrelaars in het hakhout te ontdekken. Laat mij die roofvogel zijn en met arendsogen de composities beschouwen. Speuren naar leven tussen de grafietlijnen de ziel van de tekeningen ontdekken.
In Between Mountains van Gam Bodenhausen is tot en met 7 januari 2024 te bezoeken bij Galerie Getekend, Stationsstraat 6 in Heerenveen.