Hoe is het met Locatie Z?

Kunstenaarsinitiatief Locatie Z heeft waarschijnlijk de allermooiste plek onder haar hoede die Den Haag kunstenaarsinitiatieven te bieden heeft: Villa Ockenburgh. Een monumentale witte villa, lommerrijk gelegen op het Landgoed Ockenburgh tussen Loosduinen en Kijkduin. Een landgoed met een rijke historie, op deze website vind ik een overvloed aan informatie. Koningin Wilhelmina kwam er op bezoek bij de laatste particuliere villa-eigenaar, een notaris. Eens per jaar mochten de bewoners uit Loosduinen de villa van binnen bewonderen, op de overige dagen was de villa en het omringende park verboden terrein. Een boswachter, in dienst van de notaris, zag hier scherp op toe.

Villa Ockenburgh_foto Raoul Thepen

Je kan het slechter treffen als kunstenaarsinitiatief. Sinds 2009 is Locatie Z hier gevestigd: 13 ateliers, een projectruimte en een programmering. Daarnaast houdt Stichting Z (waar Locatie Z onder valt) een oogje in het zeil door middel van een huismeester en wordt het gebouw onderhouden. Althans voor zover een gebouw met zo’n lange geschiedenis dat enigszins toelaat. Want de tijd heeft zijn sporen achtergelaten. Het is te zien dat er jarenlang geen enorme investeringen in het gebouw zijn gedaan. Die investering is namelijk voor de nieuwe eigenaar; nadat een eerder traject van herbestemming en ontwikkeling tot hotel/congrescentrum in de laatste fase werd afgebroken is Villa Ockenburgh sinds maart 2013 weer te koop.

Locatie Z weet al vanaf het begin dat het een tijdelijke situatie betreft. Deze tijdelijke situatie duurt nu reeds 5 jaar en het einde is nog niet in zicht. Want wat is er aan de hand? Commerciële partijen die de gebouwen op het landgoed een nieuwe bestemming wilden geven konden zich begin dit jaar bij de gemeente melden. Van de zes ontvangen plannen voldeed één aan de minimale vereisten. De overige vijf vielen af. Maar ook het resterende plan bood bij nadere bestudering teveel onzekerheid om tot daadwerkelijke uitvoering over te gaan, aldus de gemeente. Bewoners dienden naast het officiële traject ook een ‘Plan B’ in, zij willen het gebouw voor €1,– kopen en er een restaurant en een hotel in vestigen maar het gebouw ook een duidelijke lokale functie geven door ruimte te bieden aan een scoutingclub en een pluktuin.

De gemeente is nu met de bewoners in gesprek. Kortom een nieuwe bestemming laat nog wel even op zich wachten. Locatie Z kan voorlopig blijven.

Zzondag_Lost Point of View_2011_foto Myung Feyen

De betrokken kunstenaars wachten niet rustig af. Thijs Ebbe Fokkens en Matthias König zijn beide kunstenaar, hebben beide een atelier in de villa en Matthias is eveneens de huismeester. Ze vertellen me dat het enerzijds prettig is dat ze nog in de villa kunnen blijven maar anderzijds is er altijd sprake geweest van een tijdelijke situatie – met een opzegtermijn van een maand die al enkele keren erg nabij leek – wat het lastig maakt om te investeren in de plek en om voor langere termijn te plannen en programmeren. Ook nu blijven ze zich oriënteren op een toekomstige locatie, de acute tijdsdruk is dan even weggevallen maar ze moeten er hoe dan ook een keertje uit.

Wat kenmerkt de kunstenaars van Locatie Z?
De 13 kunstenaars die hier werken hebben een naar buiten gerichte houding, een progressieve instelling en ze staan open voor andere vakgebieden zoals wetenschap en muziek. Regelmatig worden er interne bijeenkomsten georganiseerd, denk aan atelierpresentaties maar ook bijvoorbeeld filmavonden.
De programmering van Locatie Z heeft een openbaar karakter, iedereen is welkom op de zogenoemde Zzondagen die enkele malen per jaar worden georganiseerd. Het initiatief voor een Zzondag kan van één van de kunstenaars komen, bijvoorbeeld rond een thema dat hij / zij nader wil onderzoeken. Er kunnen andere kunstenaars worden uitgenodigd maar ook professionals van andere disciplines. Resultaat: een intensief programma van 1 dag, toegankelijk voor een breed publiek, niet bedoeld om een oplossing te vinden maar om nieuwe vragen te genereren.

Zzondag_Soul Machine_2012_foto Hein van Liempd

Op dit moment wordt er ruimte geboden aan een residency/onderzoeks-programma van Satellietgroep, waar J&T eerder over berichtte {lees hier}. En nu Locatie Z voorlopig nog in de villa zetelt zullen er in de lente en zomer van 2015 weer Zzondagen worden georganiseerd. Hou hun website in de gaten!

De Zzondagen passen heel goed bij de Villa. Op de toekomstige locatie zal er opnieuw worden nagedacht over publiek en openbaarheid. Een goede nieuwe locatie vinden zal nog niet meevallen, volgens Thijs en Matthias. Leegstandbeheer is een lucratieve business geworden, er valt flink geld te verdienen met anti-kraak constructies. Dat maakt het voor broedplaatsen lastig een goed nieuw onderkomen te vinden. Betaalbare plekken voor langere termijn zijn moeilijk te krijgen. Naast marktconforme prijzen zijn er ook broedplaats-tarieven (ik schreef hier al eerder over toen ik Marius Lut van Billytown sprak {lees hier} ). Thijs merkt op dat als broedplaatsen een voorhoede functie willen vervullen, ze ook in de luwte van de markt moeten opereren. Thijs en Matthias hebben beide vertrouwen in de nieuwe wethouder Joris Wijsmuller, hij heeft zowel cultuur als stedelijke ontwikkeling in zijn portefeuille. Broedplaatsen moet je in je hart gesloten hebben wil je je er op een goede manier hard voor kunnen maken, want keiharde criteria zoals waardevermeerdering van een gebied gaan niet op of laten zich lastig meten. De waarde van een broedplaats is juist niet direct in geld uit te drukken. Gelukkig maar. Wijsmuller heeft het hart voor broedplaatsen op de juiste plek zitten. Een vitaal klimaat in een stad kan ontstaan als er vitale werkruimten zijn.
Want als deze basis – vrije ruimte – er is, werken kunstenaars toch wel, hoe dan ook. Ze blijven dingen doen en maken waar misschien geen vraag naar is, nog niet althans, concluderen Thijs en Matthias.

Zzondag_Particles_2010_ foto Thijs Ebbe Fokkens

Tijdelijkheid is voor een broedplaats een prima uitgangspunt, niet elke plek hoeft immers een instituut te worden. Maar, benadrukken Thijs en Matthias, tegenover die tijdelijkheid zou een inspanningsverplichting moeten staan. Dat – wanneer een permanente vestiging niet wenselijk of mogelijk is – er een alternatieve locatie aangeboden moet worden door de gemeente, dat daarin dan continuïteit geboden wordt. Dan wordt de waarde die ze toeschrijft aan broedplaatsen omgezet in daden.

Zzondag_Proof of a Promise_2013_foto Alette Wttewaall