Crisiskunst of kunst in crisis

CBK Rotterdam kiest voor inkomensondersteuning uit het – dankzij het reisverbod – resterende deel van het budget voor internationale projecten van kunstenaars. Het Amsterdams Fonds voor de Kunsten (AFK) heeft een tijdelijk Snelloket voor coronaprojecten op touw gezet. Deze nieuwe regeling wordt zowel uit eigen middelen als met aanvullende ondersteuning vanuit de gemeente gefinancierd. Maar omdat het beschikbare budget na twee weken al ruim overvraagd blijkt, is het tijdelijke loket nu tijdelijk gesloten.

Stroom Den Haag heeft het programmabudget voor de viering van haar 30-jarige lustrum omgezet in de tijdelijke ‘Promise’ subsidieregeling voor urgente projecten die reageren op het huidige crisistijdperk. Het project ‘Topp & Dubio in a street’ is het eerste project dat binnen deze regeling is gerealiseerd. Het project beslaat de hele stad en maakt gebruik van abri’s bij bus- en tramhaltes, waar de meeste mensen nu vooral te voet passeren.

Het kunstenaarsduo Topp & Dubio maakt van de gelegenheid gebruik om haar eigen crisiservaringen met het (inter)nationale crisisgevoel bij elkaar te brengen. In 2016 maakten de kunstenaars zelf een artistieke en persoonlijke crisis door. De huidige crisisperiode, waarin veel mensen op zoek moeten naar een nieuwe rol voor zichzelf en velen zich afvragen hoe lang de situatie gaat duren, doet de kunstenaars sterk denken aan hun eigen eerdere ervaringen. Topp & Dubio besloten hun gebrek aan productiviteit destijds te documenteren middels ongemakkelijke ‘selfies’ met de mobiele telefoon. Op onbestemde momenten werd met behulp van een timer en zelfontspanner een serie opnames gemaakt van de kunstenaars die doelloos op straat rondhangen. Het waren veelal onbewaakte momenten tussen afspraken en andere bezigheden in, gemaakt op de willekeurige plek in de stad waar zij zich op dat moment toevallig bevonden.

Af en toe werd er een foto op hun facebook account geplaatst als teken van leven, verder was het nooit de bedoeling om er iets mee te doen. De crisis duurde ongeveer een jaar en resulteerde in circa 50 ongemakkelijke foto’s. Nadat het coronavirus toesloeg en het Amsterdams Fonds voor de Kunst haar Snelloket introduceerde, bedachten de kunstenaars dat de serie ‘Topp & Dubio in a street’ een geschikt project zou zijn in reactie op de actuele situatie. Maar omdat de Amsterdamse regeling stadsgebonden is en hun fotoserie helemaal Haags was, konden ze er niets mee. Een kleine week later kondigde Stroom Den Haag haar Promise regeling aan en besloten Topp & Dubio werk te maken van het idee.

Behalve het terugvinden van de foto’s in het eigen archief moest er snel contact worden gelegd met het bedrijf dat de reclameruimte in de stad verhuurt om te horen of het mogelijk zou kunnen zijn om de abri’s te benutten voor het project. Na de eerste reactie, waarin het plan niet direct werd afgewezen, besloten de kunstenaars een aanvraag bij Stroom voor te bereiden. Vele gesprekken later lukte het om de beschikking te krijgen over 40 abri’s in de stad.

De beelden, die veelal tot stand kwamen in onopvallende straten waar je niet snel terecht komt als je er geen bestemming hebt, zijn at random over de abri’s in de stad verdeeld waardoor er interessante dwarsverbanden ontstaan. Een moment vastgelegd in een steegje in de binnenstad, hangt in een naoorlogse wijk in Den Haag Zuidwest. Het Slijkeinde verschijnt in Scheveningen. Elk tentoongestelde beeld is uniek en maakt een nieuwe verbinding tussen twee locaties. De mobiele telefoon waarmee de beelden gemaakt zijn, werd voor de opname tegen een muurtje, lantaarnpaal of ander straatmeubilair geplaatst waardoor de straat een groot deel van het beeld in beslag neemt. Verder zien we steeds twee mannen die wachten op de opname, om zich heen kijken of spontane handelingen verrichten die geen duidelijk doel dienen of idee vormgeven. Door de dieptewerking kijken we verder de lege straat in en zien we dat er in de omgeving ook weinig aan de hand is.

Topp & Dubio wilden tijden de zogenaamde ‘intelligente lockdown’ zoveel mogelijk gebruik maken van het momentum door zo snel mogelijk tot productie en plaatsing over te gaan. Het is daarom jammer dat de maatregelen die onze bewegingsvrijheid beperken al weer zo snel worden versoepeld en het reguliere (en altijd net iets te gehaaste) leven weer op gang komt. “Juist dat onbestemde gevoel is interessant. Ergens zijn zonder doel en jezelf afvragen hoe lang het zal duren. Het is heel herkenbaar voor kunstenaars. Elke kunstenaar heeft ervaring met een leeg gevoel na een serie geslaagde projecten. En dan niet meer weten hoe het verder moet. Het is jammer dat de samenleving zichzelf zo weinig tijd gunt om alles eens te overdenken en opnieuw te bepalen waar men staat en waar je nu eigenlijk naar op weg was.” Topp & Dubio zijn zeer tevreden over de abstracte werking die van de foto’s uitgaat. Behalve een kleine vermelding van de titel en de website linksonder in de hoek, is er bewust voor gekozen om de beelden zonder verdere duiding te plaatsen. De levensgrote posters zijn in alles het tegendeel van wat we gewend zijn van reclamebeelden op straat.

Met reclameverhuurder Experion is afgesproken dat de posters kunnen blijven hangen totdat de advertentiemarkt weer aantrekt. Gezien de toenemende drukte in de binnenstad en de ongeduldige wachtrijen bij de winkels, zou dat wel eens sneller kunnen zijn dan gehoopt.

Op de website van Topp & Dubio is een interactieve kaart te vinden waarop alle abri-locaties van ‘Topp & Dubio in a street’ staan aangegeven. Handig voor onderweg en voor een stevige wandeling door de stad, komend weekend.