Verwoest Huis

In Leiden staan vier huizen en die worden verwoest. De eeuwenoude panden staan op de plaats waar over een tijdje de uitbreiding van Museum de Lakenhal zal verrijzen. Als laatste eerbetoon aan deze huizen heeft de Lakenhal kunstenaar Marjan Teeuwen uitgenodigd om het verwoesten alvast te beginnen en er een architectonische installatie te realiseren.

Van maart t/m juni 2015 werkte Teeuwen aan de opbouw van haar verwoesting. De video op de website van de Lakenhal geeft een indrukwekkend beeld van de immense werkzaamheden die ten grondslag liggen aan het kunstwerk, dat slechts korte zal bestaan. Verwoest Huis is geopend voor publiek van 10 juli t/m 6 september 2015, van vrijdag t/m zondag.

Foto: Rob Overmeer

Ik ging op zondag. Ik ken het werk van Marjan Teeuwen alleen van foto’s, waarin mijn aandacht immer getrokken wordt door de detailrijke opbouw van haar installaties. Duizenden dunne plaatjes sloopmateriaal die door stapeling een nieuwe architectonische structuur vormen. Door de video verwachte ik nu meer grof geweld tegen te komen. Ik verwachte ook bezoekers met gele helmpjes, want in Nederland kun je geen bouwput voorbij lopen of er zijn wel een paar veiligheidsregeltjes die je noodgedwongen opzadelen met zo’n beeldvervuilende, kanariegele kletterpet.

Een keycord met pasje bleek voldoende. Voor elke bezoeker één. Er mogen maar tien mensen tegelijk naar binnen en het wachten in de rij voor de vervallen panden voerde de spanning aardig op. Het had iets weg van het wachten op een attractie in een pretpark, waar je je pasje stevig vasthoudt tot je aan de beurt bent.

Het is vreemd om een geruïneerd huis binnen te lopen. Je zoekt onmiddellijk naar huiselijke logica: waar is de drempel? De deurpost? Waar is de trap naar boven? Teeuwen heeft de logische opbouw van de huizen met grove hand verwijderd. Verdiepingen zijn verzakt of geheel weggeslagen en dragende muren zijn doorgebroken. Ik heb me nooit eerder gerealiseerd hoe hoog een normaal rijtjeshuis van drie verdiepingen eigenlijk is. Vanaf de begane grond de nok in kijken is een opmerkelijk gevoel. Ook in Verwoest Huis heeft Teeuwen gebouwd met dunne plankjes sloopmateriaal. De ontstane constructies zijn indrukwekkend, maar minder beeldvullend dan in eerder (gedocumenteerd) werk. In Verwoest Huis is de structuur van de originele panden nog altijd overheersend, maar tegelijkertijd vakkundig verwerkt in de installatie. Het is de algehele ruimte die de aandacht trekt. Vloeren zijn doorgezaagd en omgebouwd tot vervaarlijk hangende hellingen, een trap komt nergens meer op uit en overal liggen bergen baksteen. De veilige paadjes die ertussen zijn schoongeveegd vond ik jammer. Maar wel veilig.

Het geheel heeft iets dreigends. Een draagmuur zonder draagkracht, vloeren die over elkaar heen tuimelen en dan die torenhoge bouwsels van los gestapelde plankjes. Heel even vroeg ik mij af of ik niet toch liever een gele pet had gehad dan een keycord. Tegelijkertijd is het de stilte in die gewelddadige ruimte die overweldigend is. Mensen fluisterden naar elkaar.

Foto: Hielco Kuipers

Marjan Teeuwen documenteert haar installaties zorgvuldig en waarborgt het voortbestaan van het kunstwerk in de fotografie. Ik mocht daarom zelf geen foto’s maken en zult u het hier moeten doen met beeld uit de perskit van de Lakenhal. Als ik u was zou ik daar geen genoegen mee nemen. Een bezoek aan Verwoest Huis is wat mij betreft moeilijk te vangen in een foto. Wie zal zich dan nog herinneren dat het er rook naar koude steen en de mensen er tegen elkaar fluisterden? En hoe hoog het was?

Gaan is zeer de moeite waard.