Ruimtevaart, een hink-stap-sprong door Den Haag

Het zit stichting Ruimtevaart aan de Loosduinse weg in Den Haag niet mee. Na in 1991 te zijn opgericht zijn zij, na diverse verhuizingen, sinds 2007 in de huidige locatie gehuisvest maar ook hier sluiten, noodgedwongen, de deuren op 1 april.

Aanvankelijk ontwikkelde het pand zich voorspoedig: er waren ateliers, er was een entreeruimte waarin een bar werd geplaatst en ook een bioscoop werd gebouwd. In de kelders onder het pand werden muzikanten gehuisvest die zich in een internationaal netwerk profileren en er werd een prachtige expositieruimte in gebruik genomen waar een aantal goede exposities te zien was.

In the Nick of Time tijdens Hoogtij #40

Opeens echter vond een atelierbrand plaats bij een van de kunstenaars en de brandweer concludeerde na betreden van het pand dat de brandveiligheid tekort schoot: het pand werd gesloten tot een ordentelijke installatie was aangebracht die veel te duur was voor de kas van de stichting. Deze situatie duurde drie jaar en na ettelijke overlegsituaties werd besloten dat na aanpassing van de bestemming van het pand de eisen minder streng zouden zijn en een investering van een aanzienlijk lager bedrag voldoende zou zijn om een installatie aan te brengen die aan de eisen kon voldoen. Uit diverse potjes werd geld verzameld en de installatie was afgelopen najaar een feit, waardoor het pand weer in volle glorie kon functioneren. Ambitieuze plannen werden gesmeed voor de expositieruimte en de bioscoopzaal, en de bar werd weer als vanouds een populaire hang-out na de Hoogtij-avonden en de diverse activiteiten in Ruimtevaart zelf. Begin dit jaar, enkele maanden later, werd echter bekend dat de eigenaar het pand wilde afbreken om appartementen te bouwen.

Stichting Ruimtevaart heeft op dat moment een bijna vijfentwintigjarige geschiedenis achter de rug waarin een flink aantal Haagse kunstenaars figureert. De stichting is opgericht door Henk Hubenet, Willem Marijs, José de Bruijn, Barney de Krijger en Nic Blans nadat ze een pand in de Van Heutszstraat kraakten om een atelierpand te beheren. Kunstenaars die lid zijn betalen maandelijks een vast bedrag waarmee ze een atelier kunnen gebruiken incl. water en electra, en ook verdere belangen worden behartigd.

In de loop van de tijd heeft de stichting op verschillende plekken in de stad een pand betrokken dat steeds architectonisch een bepaalde kwaliteit had die door de deelnemers ook zeer wordt gewaardeerd. Ook zijn er steeds meer activiteiten georganiseerd. Zo is in de Gouden Regenstraat de manifestatie Duistere Gewelven /Verlichte Ruimten georganiseerd waar in de centrale expositieruimte een Loos saxofoonkwartet met Peter van Bergen optrad en is tijdens Ground One, een Haagse manifestatie in 2006, een open atelierweekeinde georganiseerd waarin site-specific werk in een dan gebruikte school in de Meidoornstraat was te zien.

Napaku voor zijn werk in de Goudenregenstraat

Hans Ensink op Kemna: Huis van de geest tijdens Duistere Gewelven/verlichte ruimten – Goudenregenstraat 2003

Loos saxofoonkwartet tijdens Duistere gewelven/verlichte ruimten – Goudenregenstraat 2003

Ellen Rodenberg tijdens Duistere gewelven/verlichte ruimten – Goudenregenstraat 2003

Mark de Weijer tijdens Ground One, Meidoornstraat 2006

In het gebouw aan de Loosduinse weg begonnen ook de filmavonden van Super B een hoge vlucht te nemen. Willem Marijs verzamelde oud filmmateriaal dat hij op markten kocht. Op een bepaald moment kocht hij een 16 mm-projector waarmee hij thuis die filmpjes met vrienden ging bekijken. Barney de Krijger, Henk Hubenet en later ook Albert Wulffers vonden dat je dat met publiek moest doen en in de Meidoornstraat werd een eerste gelegenheid gebouwd om films te vertonen. Een projectieruimte met bar die met vliegtuigen van Piet van den Heuvel (Napaku) was versierd en met lullige felrode Chinese schemerlampjes werd verlicht kreeg al snel publiek.

De avonden werden bekend gemaakt met prachtige affiches van Ben Faydherbe die was begonnen de grafische ontwerpen voor Ruimtevaart te verzorgen en in de grote ruimte aan de Loosduinseweg verwierven de thematisch georganiseerde vertoningen een nieuwsgierig makende ondergrondse populariteit. Nadat de grote ruimte onder de naam n9 voor een tentoonstellingsserie van EX-MÊKH helemaal was opgeknapt, werden regelmatig tentoonstellingen geprogrammeerd die steevast goed bezocht werden waarbij in de loop van de tijd ook de muzikanten in de kelder vaak betrokken zijn. Zelfs in de periode dat het pand door de brandweer gesloten was, werd een tentoonstellingsruimte gebruikt die weliswaar in de grote ruimte was gebouwd, maar waarvan de tentoonstellingen van buiten in een grote ovaal te bekijken waren. Openingen in deze “Oval Office” vonden steevast voor de deur plaats en gaven de gebruikers van het pand een presentatiemogelijkheid.

Tentoonstelling Iede Reckman in n9, Loosduinse weg

Lichtmast ontworpen door Ben Faydherbe voor de locatie Loosduinse weg

Tentoonstelling José de Bruijn en Maarten Schepers in The Oval Office – 2014

Bar Ruimtevaart tijdens twintigjarig jubileum

Het gebouw had nadelen; de ateliers waren eigenlijk kantoren en de afmetingen en het licht waren dus niet ideaal. Het gebouw kon niet verwarmd worden wat een wildgroei aan verwarmingsmethodes tot gevolg had. Het werd zeker intensief gebruikt en stond ook in Den Haag goed op de kaart als een betaalbaar alternatief voor atelier of opslagmogelijkheid. De losse, sociale en onbevangen sfeer tijdens activiteiten maakte het ook een plezier door te zakken bij de bar.

Het bestuur van Ruimtevaart zat na de bekendmaking van de eigenaar van het gebouw tot voor kort met de handen in het haar, op 1 april moet iedereen verhuisd zijn en geschikte alternatieven waren er niet direct. Het bestuur van Ruimtevaart, en met name Henk Hubenet en bestuurslid Maarten Schepers, heeft altijd een goede verhouding met de politiek gehad en Joris Wijsmüller heeft zich nu pontificaal achter de wensen van Ruimtevaart gesteld (Den Haag Centraal 7 maart 2015) wat resulteert in een tijdelijke oplossing met de toezegging dat de wethouder zich beleidsmatig hard zal maken voor permanente beschikbaarheid van panden voor broedplaatsen. Dit zou een probleem voor meer kunstenaarsinitiatieven oplossen, want ook Billytown heeft op dit gebied al het een en ander mee gemaakt en wellicht vormt het ook een stimulans voor nieuwere en jongere initiatieven. Stichting Ruimtevaart is afgelopen week overeengekomen voorlopig een school in Scheveningen als ateliergebouw in gebruik te nemen en een pand aan de Brouwersgracht te gaan gebruiken voor de activiteiten: een geheel nieuwe situatie die misschien tot geheel nieuwe activiteiten gaat leiden.

Het Reizen in de Geest, een documentaire over kunstenaars-initiatief Ruimtevaart.