Mischa Kuball – New Pott Revisited

Dit is de familie van Veen. De familie van Veen is een Nederlandse familie die woont in het Ruhr gebied, in het Duits ook wel Ruhrpott genoemd. Ze zijn een van de honderd immigranten (families), uit evenveel verschillende landen, die Mischa Kuball fotografeerde voor zijn project New Pott dat nu te zien is in Gemak.  Overigens onder de noemer New Pott Revisited omdat het project al een keer getoond werd in het kader van RUHR.2010 en omdat Gemak ook nog een conferentie organiseert waarover later nog wat meer.

De installatie van het project is groot. Het beslaat alle hoeken en gaten van de ruimte van Gemak. Op de wanden foto’s in zwart-wit strak uitgelijnd, soms in lange rijen, soms omdat de ruimte van Gemak ook wat kleinere hoekjes heeft , in groepjes bij elkaar. Telkens is er op de foto een huiskamer of slaapkamer te zien waar iemand of een hele familie geportretteerd is. Daaronder elke keer exact dezelfde kamer maar dan leeg. Vrij prominent in de foto’s aanwezig is een staande lamp met een bol. Een aantal van deze bollampen zijn ook hier, in de installatie en staan verspreid door het midden van de ruimte wat een mooi visueel effect oplevert. Op de bol van de lamp staat de tekst “lux venit in mundum et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem”. Aan de schakelaar hangen met een visdraadje kleurenfoto’s op polaroid formaat, ook weer van de immigranten.

Verder zijn er op verschillende plaatsen filmsprojecties of flatscreens aan de muur waarop interviews te zien zijn met de immigranten. Hierin vertellen ze hoe ze in dit gebied terecht kwamen en waarom ze gebleven zijn. Die verhalen zijn divers. Mensen kwamen vanwege de liefde, het toeval of om hun geloof te verspreiden. Het is de moeite waard om er een aantal te bekijken want waar de foto’s door hun strikte vorm vooral de gelijkheid van alle immigranten benadrukt komt uit de video interviews juist de verscheidenheid naar voren.

Al met al is er dus veel te zien, maar zijn er ook nog best veel vragen. Bij binnenkomst is er geen zaaltekst beschikbaar maar een papier met plattegrond waar alle honderd families of individuen, het land waar ze vandaan komen en hun plaats in de tentoonstelling op staan. Als ik vraag aan de medewerkers blijken die zich ook af te vragen waarom er bijvoorbeeld telkens twee foto’s zijn maar wordt ik verwezen naar een leestafel met weer bijna een overschot aan informatie. Boeken van dit project en interviews, een hele knipselmap en ook nog een boek met ouder werk van Mischa Kuball.

Toch maar eens gebeld met Marie Jeanne de Rooij, directeur van Gemak. Die wist mij te vertellen dat de foto’s geïnspireerd waren op de sociale fotografie van August Sander aan het begin van deze eeuw. De strikte vorm is geleend van de foto’s van Bernd en Hilla Becher, die bijvoorbeeld meerdere zwart-wit foto’s van net iets andere watertorens op één vel afdrukten. Ze wist ook dat de tekst op de lampen uit de Bijbel komt. In het boek Johannes staat: “dat het licht in de wereld gekomen is, en de mensen hebben de duisternis liefgehad, meer dan het licht” wat in deze context behoorlijk raadselachtig aandoet maar een letterlijke verwijzing zou kunnen zijn naar licht als medium (aangezien Mischa Kuball er veel mee gewerkt heeft) maar net zo goed een veel symbolischere betekenis zou kunnen hebben. In een interview met Micha Kuball las ik later dat alle mensen op de foto zo’n lamp hadden gekregen maar dat daar de de tekst niet op staat. In dat interview las ik verder dat hij met die twee foto’s een soort effect wilde bewerkstelligen waarin het leek alsof je steeds met je ogen knippperde waarna er iets verdwenen was of te voorschijn kwam. Om zo de aandacht ook op kleinere details te vestigen in de foto. Wat mij betreft had dergelijke informatie toch nog wel ergens in een tekstje mogen staan om iets meer context aan de installatie te geven.

Een reden om niet te gaan dan? Nee, zeker wel gaan, want in al zijn veelvormigheid biedt Mischa Kuball met dit project een mooie, onderzoekende en bijna atropologische schets van het Ruhrgebied. En hij geeft een nieuwe interessante blik op een thema immigratie, waardoor je deze tentoonstelling ook een stuk breeder kan zien. Marie Jeanne vertelde me nog dat er op 31 mei een conferentie georganiseerd wordt met onder andere Baukje Prins, die een artikel schreef over superdiversiteit. Ook is Mischa Kuball daar zelf aanwezig om iets te vertellen over zijn project, waar je misschien iets meer tijd voor nodig hebt om te bezoeken, maar wat zeker de moeite waard is.

De tentoonstelling is nog te zien tot 1 juni. Het volledige programma van de conferentie staat op de site van Gemak.