Meerjarenbeleidplan 2013-2016: De Vrije Academie

magazine GEMAK dient de mens!

Het meerjarenbeleid Cultuur van de gemeente Den Haag is gepresenteerd. De Vrije Academie is een van de instellingen die een forse bezuiniging opgelegd krijgt. Ik maakte een afspraak met de directeur Marie Jeanne de Rooij en vroeg naar haar reactie.

Ze schetst kort de drie-eenheid van de Vrije Academie; werkplaatsen en postacademische ateliers, DNA (de Nieuwe Academie) en GEMAK (de tentoonstellings- en debatruimte).
Ze vertelt me dat de Vrije Academie een van de weinige instellingen was die minder budget aanvroeg dan voorheen. Dat waardeerde de gemeente maar desalniettemin wil deze een aantal onderdelen niet langer subsidiëren. Zoals volwasseneducatie waarmee de werkplaatsen en DNA worden bedoeld. Voor GEMAK heeft de gemeente alle lof, er worden aansprekende tentoonstellingen georganiseerd en de bijpassende Studium Generale vindt landelijk weerklank.

Dieke Venema aan het werk in GEMAK

Aan de professionalisering en het aantrekkelijk maken voor de werkplaatsen en het bijbehorende programma vooral ook voor externen, bijvoorbeeld de Haagse kunstenaars-community is de afgelopen periode heel hard gewerkt. Nu het tijd is om te oogsten met een Vrije Academie 2.0 toegesneden op de behoefte aan expertise en flexibiliteit van hedendaagse kunstenaarschap, wordt de Vrije Academie financieel klem gezet. “Het is heel fijn dat GEMAK met de focus op kunst, politiek en debat zoveel waardering geniet, maar het is een onlosmakelijk onderdeel van de Vrije Academie. GEMAK is uiteraard een heel gezichtsbepalend onderdeel hiervan. Hier komt het credo van de academie, denken – maken – tonen, tezamen, maar het is voor ons vreemd om uitsluitend op de component Tonen aangesproken te worden, die bij ons niet zonder dat Vrije Academie-proces tot stand komt!”

Ik vraag haar hoe het contact met de adviescommissie is geweest. Ze zijn slechts één keer langs geweest, vertelt ze me, bij wijze van kennismaken. “Ze vroegen ons om een zelfevaluatie te doen. Wat gaat er goed, wat gaat er minder goed, dat soort dingen. Eigenaardig. De commissie is vervolgens niet verder geweest dan GEMAK, ze hebben de werkplaatsen en DNA-ateliers niet bekeken.”
Het gebouw waarin de Vrije Academie is gevestigd dateert uit 1926. Eind jaren ’80 is het gebouw geschikt gemaakt als academiegebouw. Dat had ze de commissie graag willen laten zien.

Opening Generation 9.11, v.l.n.r. Geert van Kesteren, Jamie Wellford, Frédéric Lafargue, Teun Voeten, Mohammed Abed, Kai Wiedenhöfer and Mia Gröndahl

Nu ziet ze zich voor heftige keuzes gesteld. DNA stopt per 1 september a.s. in zijn huidige vorm. De formule denken, maken, tonen vindt De Rooij essentieel voor de Vrije Academie en zal ze niet zomaar opgeven. De tijd dringt en maakt het onmogelijk om marktconform de huidige werkplaatsenaanpak te handhaven. De kern in stand houden met GEMAK als vooruitgeschoven post op de huidige locatie dat is het doel. Hier is GEMAK in de Vrije Academie op zijn plaats. Er wordt gezocht naar samenwerking met andere culturele partners om tezamen sterker te staan en een extra meerwaarde aan het culturele kapitaal van Den Haag te bieden op deze bijzondere plek in de stad.

tentoonstelling Joseph Semah, foto: Arend Velsink

Ik kaart het punt van het afbouwgeld aan. De commissie adviseerde om naast het subsidiebedrag twee keer een bedrag van € 200.000 te reserveren voor de afbouw van de werkplaatsen en DNA. De gemeente neemt dat advies niet over omdat het budget voor het meerjarenbeleidplan daar niet voor bestemd is. Het zou ook een situatie van rechtsongelijkheid creëren ten opzichte van andere instellingen die ook moeten afbouwen.
Marie Jeanne snapt niet waar die twee ton ‘afbouwgeld’ op gebaseerd werd en al evenmin begrijpt ze waar het beschikbare budget van € 150.000 op gebaseerd is. Hoe komt de adviescommissie op die bedragen? De kosten liggen hoger. Het gebouw is van de gemeente, en de vaste lasten snoepen al een groot deel van het budget op. Het gebouw is groot en zal straks niet volledig gebruikt worden. Zonde. Nieuwe plannen en initiatieven ontplooien kost tijd en die tijd krijgt de Vrije Academie niet. Dat is wat haar nog het meest teleurstelt, het enorme tempo waarin alle veranderingen moeten worden doorgevoerd. Vier jaar geleden was de toenmalige adviescommissie lovend en kreeg de Vrije Academie een verhoogd subsidiebedrag toegekend. Nu krijgen ze nauwelijks de tijd om een fatsoenlijke transitie te maken naar een nieuwe fase. Ze benadrukt dat de Vrije Academie heus niet met haar rug naar de samenleving staat. Integendeel, daarom vroegen ze ook minder geld aan. Maar dit advies voelt toch als een gebrek aan erkenning. De Vrije Academie bestaat bijna 65 jaar. Waar is de waardering voor instellingen die zich al zo lang staande houden?

dagbeeld Vrije Academie, foto: Gerrit Scheurs

Juist bij zulke rigoureuze adviezen past een zorgvuldig adviestraject. Marie Jeanne de Rooij was veel liever in gesprek gegaan met de adviescommissie. Dan had ze beter geweten wat de afwegingen waren. Nu lijkt het net alsof er een afvinklijstje is gehanteerd.

“Ik voer nu intern indringende gesprekken want met vaak pijnlijke en persoonlijke consequenties voor het team en onze organisatie. Ik neem er de tijd voor. Dat is toch logisch.”

Een paar dagen na ons gesprek staat er een strijdbare tekst op de website van de Vrije Academie:
De komende tijd zullen wij alle zeilen bij zetten om het College en de Gemeenteraad te overtuigen dat de Vrije Academie – opgericht in 1947 – een onlosmakelijk onderdeel vormt van het culturele kapitaal van Den Haag.

Tenslotte.
Van 31 juli – 24 augustus is er een nieuwe tentoonstelling te zien: Zomer in GEMAK, met werk van recent afgestudeerde kunstenaars aan verschillende academies.

Zomer in GEMAK, met werk van Geoffrey van Dijk