REFLECTIE – Arturo Kameya @ Rijksakademie, Amsterdam

In Reflectie voor als de verliefdheid over is (2002) stelt Hans Dijkhuis zichzelf voor de opgave om verliefdheid als toestand filosofisch te verkennen, en wel aan de hand van het werk van de Franse literatuurcriticus Roland Barthes (1915-1980). Barthes, die een koning van reflectie genoemd zou kunnen worden, wordt in de woorden van Maarten van Buuren (De Revisor. Jaargang 9 (1982)) neergezet vanuit zijn continue discussie jegens dat wat voorafgaand aan een werk (eerder) is gemaakt. Aldus Van Buuren: “De lange reeks publicaties lijkt op een zwerftocht langs gezichtspunten die elk een nieuw en verrassend perspectief op de literatuur bieden; elke studie heeft iets van een vergezicht dat de lezer wordt getoond, maar dat vervolgens wordt achtergelaten ten behoeve van nieuwe vergezichten.”

Ook de duiding van verliefdheid door Barthes, als ‘de innerlijke monoloog van de verliefde’, is niet op de eerste plaats in woorden te vangen, zo verwoordt Dijksterhuis in zijn tekst (2002). Zij is te verbeelden als een ruimte vol krioelende vliegen. Een ongeordende baan, een geheel van losse flodders, een freewheel of imaginaire realiteit, en dus: een ingebeelde wereld afspelend in het hoofd van die verliefde. En daar wordt betekenis gecreëerd. (Dijksterhuis, 2002)

Tijdens mijn bezoek aan de Rijksakademie ’21, vele jaren na het schrijven van beiden heren, ontmoet ik het werk van de Peruaanse kunstenaar Arto Kameya (Lima, 1984). Het werk oogt in de eerste plaats onschuldig. Als een verliefde verliefde, zoemend in het rond, lijkt de wereld hier zacht en doezelig. In pasteltinten – geel, roze en lichtblauw – zijn porseleinen beelden, vazen met bloemen, emmers met vloeistof en schilderijen van acryl als harmonische eenheid gecompileerd. Alsof er een vale waas over de wereld hangt, je door een filter om je heen kijkt. Kameya’s werk kan geassocieerd worden met de toestand van een deken, een lichtblauwe lucht of lentedag, of, zo duidt het Parool (2021) scherp, als de verbleking van tijd: ‘alsof de zon er [op zijn schilderijen] veertig jaar op heeft geschenen’.

Achter mijn eerste aanblik – pastel, droom, sprookje, denkbeeld – schuilen lagen die je meevoeren in een narratief dat, op een tweede oogopslag, ergens ook laat gruwelen. De imaginaire realiteit van Barthes verliefden, een ingebeelde wereld door een roze bril, maakt plaats wanneer die roes doorbreekt. Een duiding van een toestand die zich met het werk van Kameya laat vergelijken. Het werk van Kameya roept geen verliefdheid op. In plaats daarvoor verleidt het je, te midden van een doezelig decor, onder een schaduwdeken. In een stalen kooi van een halve meter hoog spartelen rubbervissen. Onder de zachte mantel van het deken wordt het leven langzaam gedoofd. Een vis op het droge, omhuld door een kooi, schilderijen over zorg, en koeienkoppen aan een spit. Het zijn herinneringen aan Kameya’s jeugd in Lima die ik als toeschouwer slechts interpreteer.

Tijd en plek voorbij te zijn, als een reflectie op een cultuur die was en de basis vormt voor dat wat is, maar dan anders. Verliefdheid wordt liefde, leven wordt dood, en ik kijk naar de aan stokken gespiesde varkenskoppen boven gele emmers met rozerode sap (bloed?). Voor Kameya als een viering van zijn eigen roots in Lima te midden van de drukte in Amsterdam, om daar als bakens van een plek en tijd een nieuwe realiteit te bouwen. “To what extent does this context [museum, red.] distort our image of (historical) reality?”, zo vraagt de kunstenaar zichzelf al eerder af.

Barthes en Kameya hebben een gemene deler: de kritische maar poëtische reflectie die zij over het eerdere heen leggen. Als verliefdheid plaatsmaakt voor realiteit, maakt een aantrekkelijk decor hier plaats voor narratief. Kemaya’s spel met verschillende versies van geschiedenissen, die hij, net zoals Barthes, middels mythen en metaforen met ons deelt, is als een indrukwekkende gedaante in het heden. Aantrekkelijk maar scherp.

Bibliografie

Dijkhuis, H. (2002, 9 maart). Reflectie voor als de verliefdheid over is. Trouw. https://www.trouw.nl/nieuws/reflectie-voor-als-de-verliefdheid-over-is~b3192c86/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F

Lubberts, L. (2020, 21 augustus). 9 x de beste tips voor het weekend in Amsterdam. Het Parool. https://www.parool.nl/ps/9-x-de-beste-tips-voor-het-weekend-in-amsterdam~bf5e7dde7/

Van Buuren, M. (19982). Roland Barthes. Twee essays. De Revisor. https://www.dbnl.org/tekst/_rev002198201_01/_rev002198201_01_0019.php