DWAALSPOOR – ‘Basement rats’ door Sachia Pereira-Stolle

De Jegens & Tevens Collectie

Werk nummer 135 in ALL INN [1] in Het HEM te Zaandam is van kunstenaar Sachia Pereira-Stolle, onlangs afgestudeerd aan de Willem de Kooning Academie. Diep verborgen in de donkere kelder van deze voormalige kogelfabriek, een ruim tweehonderd meter lange schietbaan, speelt ergens achterin, in een weggemoffeld hoekje, zijn werk Basement rats (2020).

Lopend in exposities ben ik de afgelopen jaren snel geneigd te lezen, daar waar ik eerder nog zo kritisch over was geweest. Op feesten van mijn ouders zei ik vastberaden tegen vrienden van vijftig + dat kunst zichzelf moest laten ervaren. Ik nam stellig positie in tegen de tekstbordjes, geplaatst nabij het werk (vaak een muur). Tegen de lange teksten in een boekje, verwijzend naar het nummer waar het werk betrekking op had (of beter andersom, daar waar de tekst doorgaans betrekking heeft op het werk), zoals hier onder nummer 135 te lezen.

In het werk van Pareira-Stolle liet ik de publicatie, met op de kaft het opschrift Introducing 175 artists without making it boring, echter gesloten. Pas toen ik een paar uur later over de Maas uitkeek met een blikje bier in mijn hand en niet meer in het werk stond, zocht ik zijn woorden op:

Three rats killing time in this former shooting range.

DWAALSPOOR – ‘Basement rats’ door Sachia Pereira-Stolle

Basement rats verkondigt niets meer dan die zin: drie ratten, hun tijd dodend, in een voormalige schietbaan. Ergens in de verte is het werk al in neon rood te onderscheiden, de muziek al zacht hoorbaar. Op de achterwand van de keldermuur speelt op een verticaal scherm bewegend beeld: rood. Pas dichterbij het beeld wordt duidelijk dat de bewegende figuur op het beeld wederom een (menselijke)rat is. Een rat die twerkt en zingt. Voor hem liggen vriend-ratten: mens groot, op de koele kelder grond. Flesjes bier en kogelhulzen rondom, alsof de ratten lamlendig en in het holst van de nacht hun kater uit liggen te liggen, of zich vervelen; zij hun pistool dus maar gewoon in de verte afvuren. Er is immers toch niets beters te doen.

Vaak dienen titelbordjes, zaalteksten of bijschriften als handvatten. Een contextualisering van het werk dat is. Het neemt ons mee in gedachten, in tijdsbeelden, in overwegingen en (voert ons terug naar) stromingen. Basement rats is vooral zichzelf. Hoe simpel de titel, de vertelling en verbeelding van het werk ook moge zijn, juist die eenvoud, zoals zichtbaar in die enkele zin in een dik boek vol citaten, stuurt je één kant op: dit is wat ik ben. Drie ratten doden hun tijd. Ze drinken bier, zingen met Nickelodeon- achtige televisie stemmen in het ritme van hun dans en zijn de onschuld zelve. Het werk is gelaagd, meeslepend, innemend, humoristisch en ingrijpend. Het jaagt de stuipen op het lijf en tovert tegelijkertijd een glimlach op je lippen, turend door het raam in de keldermuur.

Ik zie daar ratten in een rode kamer zo groot als jij en ik. Het is alsof zij elk moment uit hun dans kunnen raken, in verdere beweging kunnen komen, je de kamer in kunnen trekken; misschien wel neer kunnen knallen. In mijn lijf gebeurt in ieder geval genoeg. Het is juist omdat dit werk mij letterlijk van mijn vaste (kijk)spoor leidt, dat het me op een dwaalspoor zet. Het me stuurt naar een gebied in de kunst waar ik maar zelden ben geweest, en ik denk even dat ik verdwaald ben.

Ik kan het niet laten mijn drift naar duiding voort te zetten en bezoek de website van de kunstenaar, maar het niet weten waar woorden te vinden lijkt hier juist dé immense kracht.

Pereira-Stolle’s website opent met een ijsbeer, al even laveloos als de ratten in Zaandam. De beer hangt op een houten stoel, een (vermoedelijk lege) fles staat naast hem op de grond. De TV op een stoorzender, er is weinig leven te bekennen. En ook hier, scrollend op het gedocumenteerde werk online, zit een rat met een (op zijn beurt een goed gevuld) glas aan een cafétafel in Rotterdam; te midden van het leven. Dat de ratten drinken, het leven vieren en haar de overhand laten nemen in volle glorie en diepe lusten, moge duidelijk zijn. Het leven zelf en de rat als spiegel van de mens – iets te doen met zijn of haar tijd en tegelijkertijd niets te doen – lijk ik te willen lezen, bijgestaan door de kunstenaar zijn eigen woorden online: “The relationship between these characters and certain power structures or hierarchies in society is a recurring theme and forms exciting, sometimes confrontational and investigative stories.”

Juist de gedragingen van mens en dier die in het werk van Pereira-Stolle, als ‘caretaker of multiple animal characters’ [2], sturend zijn, bereiken onder de metafoor van muziek en bier hun overtuiging. Met een blikje bier aan de Maas verkrijgen de ratten precies wat zij mijns inziens willen: op een onverwacht lichte manier binnen de context van een urgente kunstexpositie hun aanwezigheid naweeën, om uiteindelijk zelf het blikje aan je mond te zetten, te dansen en thuis in slaap te vallen, als de hogere bewustwording van het besef dat dát leven is: de rest is eigenlijk maar bijzaak.

Vaak lijkt het hogere doel, een te bereiken top, als iets ultiems en richtinggevend. Pereira-Stolle zegt volgens mij het tegenovergestelde. Het besef van leven- leven, met al haar tijdverspilling, verkeerde afslagen en slaapdronken uren, te midden van een lockdown en als afgestudeerde kunstenaar niet wetend wáár te zoeken, om in het niets maar een potje te schieten uit tijdverdrijf, betekent een onovertroffen lichtheid te voelen: noodzakelijk, zo ook in en voor de kunst.

Het werk van Pereira-Stolle, ergens in de krochten van de kelder, spreekt als setting vooral de structuren in de kunst en mij als toeschouwer luchtig maar scherp toe. Om ons vanuit die lichtzinnigheid op een dwaalspoor te durven zetten.

[1] één eindexamententoonstelling waarin negen kunstacademies en welgeteld honderdvijfenzeventig jonge kunstenaars tijdens COVID samenkomen

[2] https://www.instagram.com/sachiapereira/?hl=nl

Dwaalspoor Dwaalspoor
Dwaalspoor Dwaalspoor
Dwaalspoor Thema

Collectie