VLUCHTIG – hear my breath – i’m alive (2016) – herman de vries

De Jegens & Tevens Collectie

Afgelopen zomer, de zomer van 2020 die ná de eerste lockdown en vóór de 2e even lucht in het leven blies, bezochten menigeen en ik de tentoonstelling Lucht in Museum Kranenburgh, Bergen. Over de tentoonstelling werd ruimhartig geschreven, zoals door Van Binsbergen (2020) in de Volkskrant: “van tevoren hadden de curatoren van de tentoonstelling […] nooit durven dromen dat die [Lucht] zó actueel zou worden.” Ook buiten de museummuren was de lucht blauw, net zoals de zee, een paar kilometer verderop in Egmond. Ik lag enkele dagen aan een strand waar het uitzicht werd vertroebeld door teveel mensen in het water, ik was zelf één van hen. Als een aankondiging voor onheil brak onderwater een muil de kust in tweeën. Plezier werd door natuur verstoord. Maar de lucht, die bleef blauw. Er was geen condensspoor te bekennen.

‘Vluchtig’ kan als begrip in drie woorden worden gebroken: vlucht, lucht en luchtig. Zowel ‘vlucht’ als ‘lucht’ en ‘luchtig’ dragen één gemene deler:

Vlucht: beweging

Lucht: ruimte 

Luchtig: openheid 

De actualiteit van de lucht zou toegeschreven kunnen worden aan die deler: de beweging, of vibratie. En dus: het besef van en in leven te zijn.

VLUCHTIG – hear my breath – i’m alive (2016) – herman de vries
herman de vries - hear my breat - i'm alive (2016) in Air (2020)

Tijdens de corona crisis wordt dit besef, de trilling van leven voelen, het nabij (elkaar) zijn en het zien van de blauwe lucht boven ons hoofd, al vele malen omarmd als iets inherents aan het leven- leven. Net als kunstwerken is het menselijke leven een staat van ervaren, doorgaan, van opgestapelde en aaneengesloten vluchtigheden. Al vroeg beschreven Marlies De Munck en Pascal Gielen in Nabijheid (2020) die beweging bijvoorbeeld al als een noodzakelijke vibratie. Om de woorden van Gielen te parafraseren: het besef van geraakt worden is te groot om onder woorden te kunnen brengen: “Een kunstwerk dat roert, raakt en kraakt maakt sprakeloos” (Gielen, 2020: 52). Iets zo kleins als een vluchtigheid is zo groots als leven. Iets zo doodgewoons als lucht, is de basis van zijn.

Als raamwerk in de beeldende kunst komt deze grootsheid, een mengeling van troost en paniek, van vreugde en angst, van iets dat groter is dan het zelf, iets dat niet te bevatten is, iets dat de pet te boven gaat, volhardend terug. Het sublieme is als begrip én als gevoelstoestand niet terug van weggeweest, om de woorden van Barnett Newman (1948) te volgen [‘The Sublime is Now’][1] en zoals de tentoonstelling Lucht ons dit jaar toonde, heeft er in een wereld die op zijn kop staat niets minder aan relevantie verloren dan de lucht die leven maakt. De blauwe lucht werd langzaam donker, liggend in het zand, de volgende dag hoorde ik herman de vries in Bergen ademen.

herman de vries - hear my breat - i'm alive (2016)

Het is niet voor niets dat deze tentoonstelling, één van de laatste die ik zag, al veel aandacht heeft gekregen. Toch is er geen beter kunstwerk dat de actualiteit van vluchtigheden tijdens Covid-19 in beeld brengt, dan het feitelijke ademhalen zelf. hear my breath – i’m alive (2016, 14’06’’) is als een pleidooi voor het in leven zijn, mens-zijn en tegelijkertijd als metafoor voor de samensmelting van de trilling die ons leven vibrerend houdt een ode aan de kunst.

 

VLUCHTIG – hear my breath – i’m alive (2016) – herman de vries
herman de vries - hear my breat - i'm alive (2016)

[1] Zoals door Hans den Hartog Jager in Het sublieme (2013) aangehaald

Bronnen

Den Hartog Jager, H. (2011). Het sublieme. Het einde van de schoonheid en een nieuw begin. Athenaeum – Polak & Van Gennep.

Gielen, P., & De Munck, M. (2020). Nabijheid. Valiz.

Van Binsbergen, S. (2020, 26 oktober). In de tentoonstelling Lucht wordt zichtbaar wat onzichtbaar is. de Volkskrant. https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/in-de-tentoonstelling-lucht-wordt-zichtbaar-wat-onzichtbaar-is~ba2b3a73/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F

Vluchtig  Vluchtig
 Vluchtig  Vluchtig
 Vluchtig Vluchtig
Vluchtig Vluchtig
Vluchtig