STOP! – ‘Life’ door Olafur Eliasson

Het weer escaleert wereldwijd. De klimaatverandering zorgt deze zomer voor een ongezien aantal overstromingen, aardverschuivingen en bosbranden, ook op plaatsen waar dat voordien haast onmogelijk leek. Het Zwitserse museum Stichting Beyeler staat onder water, gelukkig niet ten gevolge van een ramp. Het is een ingreep van de kunstenaar Olafur Eliasson. ‘Life’ (2021) is zijn recentste werk waarmee hij ons wijst op de schoonheid en kracht van onze planeet en een uitweg toont voor de toekomst.

De grote glazen wand aan de tuinzijde van het museum is verwijderd en de tentoonstellingsruimtes zijn via houten loopbruggen te bezoeken. Op het eerste zicht is er weinig te zien, behalve het groene fluorescerende water dat tot tachtig centimeter hoog de ruimtes vult. We kunnen het water aanraken en zien dat het vol leven zit: dieren, planten en micro-organismen. In normale omstandigheden worden luchtvochtigheid en temperatuur van tentoonstellingsruimtes strikt opgevolgd en zijn enkel menselijke bezoekers toegelaten. Eliasson nodigt iedereen uit om ‘Life’ te bezoeken. Naast mensen krijgen ook fauna, flora en weersomstandigheden toegang tot het werk. Met ‘Life’ roept Eliasson op tot nederigheid. Hij wil mensen eraan herinneren dat ze niet superieur zijn aan andere aardbewoners. Mensen vormen slechts een klein onderdeel van deze planeet waar ook voldoende ruimte voor dieren en planten cruciaal is om te leven. ‘Life’ presenteert zich daarmee als een voorbeeld van een gastvrij en biocentrisch landschap, waar samenleven in harmonie en met respect voor alle levende wezens centraal staat.

Het oeuvre van Olafur Eliasson onderzoekt de relatie tussen mens en natuur. Hij werd in 1967 geboren in Denemarken, maar bracht zijn jeugd grotendeels door in IJsland. Daar groeit hij op met de schoonheid van het ongerepte landschap en voelt hij hoe belangrijk onze band met de natuur is. Doorheen de jaren ondervindt hij de onverwachte snelheid waarmee het landschap ingrijpend verandert. Hij uit zijn bezorgdheid via zijn werk. Zijn we ons bewust van onze superieure houding ten opzichte van de natuur en de impact ervan op de planeet? Beseffen we dat het dringend tijd is om onze verantwoordelijkheid op te nemen om een leefbare toekomst op aarde te verzekeren? Eliasson zoekt naar mogelijkheden om het bewustzijn hierover aan te wakkeren en aan te zetten tot een mentaliteitsverandering. Hij werkt hiervoor samen met een team van ongeveer honderd mensen, waaronder ambachtslieden, architecten, archivarissen, onderzoekers, bestuurders, koks, programmeurs, kunsthistorici en gespecialiseerde technici. Alle medewerkers komen vier keer per week samen voor een vegetarische maaltijd met lokale producten. Studio Olafur Eliasson biedt ruimte voor experimenten en kiest ook hier voor de kracht van samenwerking en gesprekken tussen diverse nationaliteiten en professionele competenties.

‘Life’ is zowel overdag als ‘s nachts te bezoeken. Eens het donker is, verlicht neonlicht de ruimtes. De installatie is ook via live streams online te bekijken om zo veel mogelijk mensen te bereiken, al gaat het werk daar wel deels verloren. Eliasson houdt ervan om meerdere zintuigen te prikkelen. We zien, horen en ruiken organismen in de ruimtes en voelen de vochtigheid en weersomstandigheid. Zo ervaren we bewust hoe alles voortdurend onderhevig is aan verandering. Eliasson kleurt het water groen met uranine, een onschadelijke kleurstof doorgaans gebruikt om stromingen te bestuderen. Daarmee zorgt hij dat het water nadrukkelijk aanwezig is en nodigt hij ons uit om er aandachtig naar te kijken. Eliasson biedt geen uitleg bij het werk en wil dat we zelf voelen wat het teweegbrengt en op zoek gaan naar mogelijke betekenissen. Door deze actieve ontmoeting komt ‘Life’ tot leven. Eliasson heeft veel interesse in hoe we onze zintuigen en ons bewustzijn gebruiken. Wat, hoe en waarom zien we wat we waarnemen? Hoe ervaren dieren en planten dat? Hij laat een hond met een camera rond zijn nek de ruimtes bezoeken en brengt zijn perspectief in beeld.

Mensen maken graag categorieën, zoals natuur en cultuur of mens en dier maar die zijn arbitrair. Eliasson wil met ‘Life’ die grenzen opheffen, het gezamenlijke gevoel versterken en hoopt dat iedereen het antropocentrische perspectief loslaat. Al het leven op aarde is onlosmakelijk met elkaar verbonden en vormt een netwerk. Met zijn werk toont hij ons de schoonheid en de kwetsbaarheid van alle organismen op deze planeet. Dat zet aan tot nadenken en betrokkenheid om samen naar oplossingen te zoeken. De realiteit is kneedbaar en elke inspanning kan de wereld beïnvloeden. Eliasson moedigt ons met ‘Life’ aan om wakker te worden zonder in te spelen op angsten of schuldgevoelens. Eliasson kiest voor een positief en hoopgevend signaal zodat we moed hebben om onze toekomst anders en vooral samen vorm te geven.