Het aanzien van Juliaan A. en de hashtag #notsurprised
OPINIE
Er raast een storm van ontzetting door de Nederlandse beeldende kunstwereld. De publicatie van het uitgebreide onderzoek van NRC-journalisten Lucette ter Borg en Carola Houtekamer naar de handel en wandel van kunstenaar Juliaan Andeweg hakt er in. En er is meer.
De verhalen rondom de jonge kunstenaar liegen er dan ook niet om. De man blijkt in het artikel een ziekelijke minachting voor zijn directe omgeving te hebben en daarbij vele slachtoffers te hebben gemaakt. De journalisten hebben een periode van 14 jaar misselijk makend wangedrag in beeld gebracht. Hoe afschuwelijk tragisch dat ook is voor de slachtoffers, de titel van het stuk ‘Hoe een kunstenaar carrière maakt onder aanhoudende beschuldigingen van aanranding en verkrachting’ gaat nog een stuk verder.
Niet alleen de kunstenaar, maar ook de kunstinstellingen die zijn praktijk faciliteerde, wordt in niet mis te verstane bewoordingen aangesproken. Gezien de ernst van de zaak en de loop der geschiedenis en lijkt mij dat niet meer dan terecht. Hoe is het mogelijk dat deze populaire kunstenaar 14 jaar lang een spoor van vernieling achter zich liet en tegelijkertijd naam maakte in de kunstwereld?
En toch…
Natuurlijk, er is schaamte. Ook bij mij. Dit is ook de wereld waarin ik functioneer.
En toch…
Helemaal verbaasd zijn we ook weer niet. Er is ook een gevoel van herkenning. Deze jonge kunstenaar is ook een product van de kunstwereld. En het gaat daarbij niet alleen om seksueel geweld tegen vrouwen. Het gaat ook simpelweg over imago. Andeweg is een zogenaamde bad boy, een volkse jongen, de verpersoonlijking van de angry young man die zich in korte tijd heeft opgewerkt in het kunstwereldje. Niet alleen dankzij een zeker talent en bravoure, maar ook omdat de kunstwereld een permanente honger heeft naar zogenaamde upcoming artists. Zijn grootste bescherming was zijn imago. Een imago dat door academies, kunstinstellingen, galeriehouders, curatoren en verzamelaars wordt bevestigd en op haar beurt ook weer wordt gebruikt om het eigen imago mede vorm te geven. Ook de nu veel gedeelde hashtag #notsurprised is daar een onderdeel van.
Het imago speelt een zeer grote rol in de kunstwereld. Te veel, als je het mij vraagt. Er worden netwerken mee opgebouwd, subsidies op verstrekt en geld mee verdiend. Andeweg had zijn imago mee. Tot afgelopen vrijdag. Nu is hij de kop-van-jut en lijkt niemand meer iets met hem te maken willen hebben.
Nu gebruiken anderen de kwestie om weer aan hun eigen imago te werken. Want ook dat proces gaat gewoon door. Vele partijen hebben de eigen betrekkingen met Andeweg de afgelopen dagen van internet gewist om zo de indruk te wekken niets (meer) met hem te maken te hebben. Ervoor in de plaats komen statements waarin vooral afstand wordt genomen en die ervoor moeten zorgen dat men weer aan de goede kant van de geschiedenis komt te staan. En daar gaat het volgens mij opnieuw mis. Het is dat hiërarchische systeem dat de ruimte geeft voor de in het artikel besproken missstanden. Wanneer het zelfbeeld, het zorgvuldig opgebouwde imago, en de eigen positie in de pikorde, gaat boven de realiteit, zal er niets veranderen. Het is precies die hiërarchisch afhankelijke machtsstructuur die tot misstanden zal blijven leiden. En waar veelal jonge vrouwelijke kunstenaars opnieuw het slachtoffer van zullen worden.
De zaak Andeweg is ons gezamenlijke probleem. En we zullen het onder ogen moeten zien om het te kunnen oplossen. Er is geen andere weg.