Hoogtij, de geschiedenis van de Haagse rondgang – deel 2

Hoogtij

Begin 2006 lijkt er een eind te komen aan de Haagse Rondgang (zie deel 1). De organisatie staat op een laag pitje en er is geen coördinator om de kar te trekken. Op 31 maart 2006 vindt de laatste rondgang (#38) plaats. Er verschijnt een kleine rode brochure bij het programma waarin de initiatieven een eigen pagina hebben. Het lijkt een afscheidsdocument te worden. Kunstenaar Yvo van der Vat vindt het doodzonde wanneer het unieke platform voor actuele kunst zal verdwijnen en hij zoekt contact met Maurits van de Laar, die als meest betrokken galeriehouder en bestuurslid altijd voor continuïteit heeft gezorgd. Samen besluiten ze tot een doorstart van de rondgang. Na een brainstormsessie wordt besloten om Hoogtij als nieuwe ‘merknaam’ te introduceren, in het begin nog met de toevoeging ‘voorheen de Haagse Rondgang’. Ontwerper Patrick Simons (Van Honing ontwerp) wordt aangetrokken om een nieuwe vormgeving te bedenken. Simons ontwerpt een nieuw logo met letters in 7 heldere kleuren, die elke editie in een ander materiaal worden uitgevoerd. Van der Vat zorgt voor input en inspiratie voor steeds weer nieuwe variaties. Er wordt veel energie gestoken in de uitvoering. Zo verschijnt het logo als computerprintplaat, beeldschermpixels, slagroomtaart, kindertekening, in plasticine, in hout en als breiwerk. Ook worden de veelkleurige letters als losse gekleurde stickers uitgevoerd waarmee je zowel de flyer (een foto van de zee met het logo als uitsparing) als de ramen van de locatie kunt beplakken. De donkere undergroundsfeer van de Haagse Rondgang wordt ingeruild voor een meer toegankelijke en optimistische uitstraling. ‘Hoogtij, de nieuwe culturele rondgang van Den Haag’ is geboren.

Behalve de coördinatie is Van der Vat zelf betrokken bij het initiatief Baracca dat hij met Ibrahim R. Ineke eerder is gestart. Eigenlijk waren de twee op zoek naar een kantoortje voor hun bedrijfje voor kunst in de openbare ruimte. Maar toen ze hoorden dat er op het, door Denis Oudendijk geregelde, pand aan de Zuidwal ook werd geprogrammeerd (Suite), besloten ze dat ook te gaan doen. Tijdens de eerstvolgende rondgang is de ruimte nog in verbouwing. Daarom wordt direct achter de voordeur een halletje gemetseld dat door een Italiaanse stukadoor dicht wordt geplamuurd. De expositieruimte is daarmee teruggebracht tot 1 m2, tot grote teleurstelling van bezoekers die speciaal zijn afgekomen op de nieuwe locatie en na het openen van de deur beteuterd in een leeg halletje staan. De toon is gezet. Baracca wil de verwachtingen van bezoekers op de proef stellen met korte statementachtige installaties. Soms flauw, dan weer uitgesproken. Maar altijd snel geïmproviseerd en duidelijk. Zo legt kunstenaar Gamal Ez een installatie van nat gips op de vloer. De installatie genereert de nodige aandacht van de buurt, met name vanwege het spoor van witte voetstappen in omliggende straten, winkels en cafés. De Rotterdamse kunstenaar Ron van den Ende maakt het houtreliëf ‘Exploded view’ van details uit het pand die als grote plattegrond op de vloer zijn uitgelegd. Met Ibrahim R. Ineke als medeorganisator geldt in Baracca ook een semi-moslimvriendelijk barbeleid. Van 7-9 uur wordt er geen alcohol geschonken maar van 9-11 uur wel. Het leidt er ook toe dat een beschonken caféganger in Baracca terecht komt en ruzie zoekt met een gesluierde tentoonstellingsbezoekster, waarna de geërgerde Ineke de gast er uit zet. Tijdens een andere tentoonstelling wordt eenmalig een entreetarief van twee euro geheven, wat aan de deur tot de nodige discussie leidt omdat het niet strookt met de verwachtingen van de bezoekers van de gratis kunstroute. De twee euro is bedoeld als vergoeding voor de exposerende kunstenaar en daarmee een vroeg voorbeeld van Fair Practice, maar het leidt slechts tot een hoop protest.

Baracca wordt uitgebreid met Frontera.1 waar tekenaar Ibrahim R. Ineke zich richt op tekenkunst en graphic novels. Later komt ook nog Frontera.2 dat als afvalhoop van Baracca wordt gekenschetst. Met een tijdelijk raam in de prostitutiesteeg Doubletstraat heeft Baracca op een gegeven moment zelfs drie locaties tegelijkertijd die als ‘three-for-the-price-of-one-exhibition’ op Hoogtij worden gepresenteerd. Van de Vat duikt regelmatig in het Kadaster om eigenaars van leegstaande panden te vinden. Zo vindt hij ook een glazen hok bij het benzinepompstation aan de Jan Hendrikstraat. De metalen kozijnen van deze ‘halve vissenkom’ worden zwart geschilderd om het als tentoonstellingsruimte Paparazzi te markeren. John de Weerd en Nathalie van Helmond gaan er namens Stichting KOL programmeren. De ruimte is vooral geschikt voor site-specific installaties. Door het transparante karakter worden kunstenaars uitgedaagd om na te denken hoe de tentoonstelling er van buitenaf uit ziet. Matthijs Kiel vult de vloer met knalgele balletjes en plantaardige elementen. Van buiten worden nietsvermoedende voorbijgangers aangetrokken wanneer ze bezoekers vreemde capriolen zien maken in de ruimte. Ook worden er veel gesprekken over kunst georganiseerd die aansluiten op het programma van de KABK.

Nadat de ruimte op de Zuidwal moet sluiten, gaat Baracca mobiel verder. Zo wordt er een rijdend minimuseum georganiseerd waarbij op elke locatie op de Hoogtij route een object wordt opgehaald. Ook verschijnt Baracca op de route als sandwichbord en luciferdoosje. Een latere mobiele deelnemer is Apollo theater. Op de Lange Beestenmarkt is De Kombinatie te vinden en TH Gallery zit op de Veenkade. Studenten runnen kortstondig de KABK Galerie in De Passage.

Hoera!, tijd voor taart

Tien jaar Haagse rondgang (HR+Hoogtij) wordt in november 2007 gevierd met taart. Behalve de slagroomtaartflyer zijn er ook eetbare (Hema!) taarten geregeld die bij de deelnemende locaties kunnen worden genuttigd. Later worden er ook spekjes en ander snoepgoed op de locaties verspreid om een verbindend of terugkerend element toe te voegen. De zondagmiddag wordt verruild voor de vrijdagavond en de frequentie is 4 edities per jaar. Hoewel oudere bezoekers een voorkeur hebben voor de zondagmiddag, bleek de eigenlijke doelgroep (25-40 jaar) liever de vrijdagavond te benutten voor een toer door de stad. De avondopenstelling met donkerte in de wintermaanden draagt bovendien bij aan een feestelijke en meer energieke uitgaanssfeer.

De Institutionalisering van de white cube

Er is sprake van een mentaliteitsverandering bij de kunstenaarsinitiatieven. Steeds meer initiatieven professionaliseren of institutionaliseren. De DCR wordt na jaren van discussie over de noodzaak van broedplaatsen als officiële gemeentelijke broedplaats opgeleverd op het De Constant Rebequeplein. De Vrije Academie heeft een nieuw onderkomen in een verbouwd pand aan de Paviljoensgracht en start met een doorlopend expositieprogramma. Stroom Den Haag heeft een nieuw kantoor met expositieruimte op de Hogewal en neemt nu ook deel aan Hoogtij. Zaal 5 is een nieuwe projectruimte voor filmgerelateerde beeldende kunst in het Haags Filmhuis. Galerie West heropent op het Groenewegje na een grondige verbouwing. Ook 1646 staat in de steigers. Er wordt tijdens Hoogtij een tijdelijke projectie op de bouwsteiger geprojecteerd, een virtuele rondleiding van hoe het pand er in de toekomst uit zal zien. De white cube wordt als standaard kunstruimte geïntroduceerd. Clara Pallí Monguilod, Floris Kruidenberg, Johan Gustavsson en Nico Feragnoli hebben intussen de programmering van 1646 overgenomen. Het aantal tijdelijke locaties in voormalige winkelruimtes, dat ‘om niet’ worden gebruikt, neemt gestaag af. Maar het incidentele karakter van Hoogtij blijft behouden. Er zijn nog steeds exposities die je alleen tijdens Hoogtij kunt zien. Als je niet komt, heb je iets gemist, blijft het adagio. Ook wordt de buitenruimte steeds vaker benut voor pop-up exposities. Bakfiets, boot, caravan, bouwkeet en een oude SRV-wagen worden ingezet voor mobiele presentaties.

Nieuwe samenwerking wordt gezocht met Todays Art, festival voor kunst, muziek, technologie en elektronische cultuur. Bij wijze van Todays Art Special vindt Hoogtij zowel op vrijdag- als zaterdagavond plaats. Er rijden Tuk Tuks door de stad om bezoekers gratis naar de verschillende locaties te rijden. Het is een vrolijk gezicht, maar geen succes omdat veel bezoekers er niet op vertrouwen dat er na het verlaten van een expositieruimte een Tuk Tuk voor de deur voor hen klaar zal staan. De meeste bezoekers vertrouwen op hun eigen fiets. Na twee jaar wordt de Tuk Tuk service weer afgeschaft.

Den Haag borrelt en (b)ruist

Bij De Inhoud van Illusie vinden verschillende presentaties tegelijkertijd plaats. Tentoonstellingen in de witte ruimte, installaties in het archief, soundscapes in ‘t keldertje. Onder de naam WHITE SPACE – WHITE NOISE: ‘Matinées Improvisations’ organiseren Channa Boon en Gloribel Hernandez concerten die vaak als afterparty van de rondgang functioneerden. Beeldend kunstenaars en geluidskunstenaars of componisten die elkaar nog nooit ontmoet hadden, moesten een avond lang door middel van hyperfocus met elkaar improviseren. Er werden vaak ad hoc nieuwe instrumenten voor gebouwd, die onderdeel vormden van het concert.

Tijdens Hoogtij is er ook een optreden van Jane, Jane, Jane and the JaneJanes, vernoemd naar de bekendste figuur in de Haagse kunstscene: Jane Huldman van Stroom. Alle nummers gaan over onbereikbare vrouwen en meestal heten ze Lily of Jane (Lily van Ginniken is dan al een paar jaar vertrokken als directeur van Stroom). De nummers zijn overwegend lyrisch en worden gespeeld in een decor van automaten en apparaten.

Op het Westeinde ontstaat VillaNuts voor startende kunstenaars en cultuureducatie. Fas3 is een micro-initiatief in de Korte Koediefstraat en met de nieuwe kunstwinkel en performanceruimte Andergrond in de Herderinnestraat, zijn er weer allerlei mogelijkheden voor jonge kunstenaars om zich te manifesteren. Het voormalige Hot Red heet nu GUM. Een populaire locatie voor de afterparty is Galerie King Kong, in de kelder van wat nu Humanity House is. Later volgen nog initiatieven als LAPt/m voor cross-overs met mode, The VIDE workshop voor grafisch ontwerp en Bed ‘elZE’ waar kunstenaars zonder vooropgezet plan direct op de muur schilderen. Madscience (tattoo & art shop) en Meubelcafé doen eenmaal mee. Liefhertje en De Grote Witte Reus (later LhGWR en Lief Hertje) zoekt met strakke tentoonstellingen de grenzen op tussen kunst, fotografie en design en heeft op de Stationsweg naast een expositieruimte ook een boekwinkel. Het Haagse kunstcircuit blijkt zichzelf steeds opnieuw uit te vinden.

In het voormalige archief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (voorheen Het Archief) vestigt zich de Art & Tennis Club of Kaliningrad. Er worden exposities geprogrammeerd die in verband staan met projecten van het kunstenaarsduo Topp & Dubio. Deze vinden afwisselend plaats in Rusland en in Den Haag. Tijdens de eerste tentoonstelling wordt een verticale tennisbaan ingericht waarbij de bezoekers zelf de spelregels bepalen. Het is onderdeel van het underground kunstfestival Ground Zero, maar wegens succes wordt de installatie daarna tijdens Hoogtij herhaald waarna de ATCK een vaste deelnemer van Hoogtij wordt.

In 2008 wordt er een tentoonstelling over de vernieling van een agit-prop van constructivist Gustavs Klucis in 1929 ingericht. Er wordt opnieuw een vernieling van een werk aangekondigd op vrijdagavond tijdens Hoogtij. Tijdens een Topp & Dubio lezing over Klucis werk vallen, volgens afspraak, drie forse mannen de tentoonstelling binnen om een agit-prop constructie met sloophamers en tennisrackets aan te vallen, waarna het als vernield werk wordt tentoongesteld.

Lenny Waasdorp neemt in 2008 de coördinatie van Hoogtij over. Ze is dan betrokken bij het postacademische DNA programma bij de Vrije Academie. Bovendien deed ze met kunstenaarsinitiatief STOEMP (met Sanne Maes, Ewa Stroes en Anieszka Markowska) al mee aan Hoogtij. Via Stroom krijgen de academieverlaters de beschikking over een aantal etalages van leegstaande winkelpanden aan de Stationsweg. Van één pand wordt ook een deel van de winkelruimte gebruikt voor kleine exposities en de openingen van het geheel, dat als Drive-by, Look-in, See-through Gallery deelneemt aan de route.

Ingrid Rollema, directeur van de Vrije Academie, vraagt Waasdorp bij Hoogtij. De organisatie is een beetje in de versukkeling geraakt. Er is geen vaste coördinator. Met enige ervaring in marketingcommunicatie stelt Waasdorp zich vooral ten doel om meer bekendheid aan Hoogtij te geven. Zelfs op de KABK weten studenten niet van het bestaan. Zelf afkomstig uit Leiden, waar nauwelijks activiteit is op het gebied van hedendaagse kunst, verbaast zij zich er over hoeveel potentieel er in Den Haag aanwezig is. De start vindt plaats bij de Vrije Academie met gratis soep om 18 uur. Daar verzamelen mensen zich voordat zij verder de stad intrekken. Bovendien worden er rondleidingen met gidsen georganiseerd. Mensen die met een rondleiding mee willen, worden ter plekke over de gidsen verdeeld.

Ramon Ottenhof volgt de Haagse kunstscene op de voet met zijn blog Chantals, dat als Vogue-a-like glossy is vormgegeven en zich concentreert op (veelal zelf gefabriceerde) roddels. Chantals zal later ook een expositieruimte worden op de Zuidwal. Ook Hoogtij-bezoeker Niek ’t Hart besteedt met het blog Hagazine geregeld aandacht aan Hoogtij. KABK docenten Christie van der Haak en Ton van Kints nemen groepen studenten mee de stad in.

Verse vis

De opvolger van de Peter Cleutjens Award is de Prix de Mer dat behalve een juryprijs nu ook uit een publieksprijs bestaat. De winnaar ontvangt een cadeaubon voor vishandel Simonis ter waarde van respectievelijk 150 en 75 euro. De jury ontvangt waar mogelijk een passende persoonlijke traktatie. Zo krijgt Wim van Sinderen (Fotomuseum) een krat chocomel, waar hij erg blij mee is. Ook de afterparty wordt weer ingevoerd, deze vindt dan regelmatig plaats bij Quartair.

Af en toe worden er groepen uit andere steden uitgenodigd voor een rondleiding. Zo komt er uit Dordrecht een groep via kunstenaarsvereniging Pictura. Maar voor sommige bezoekers van buiten blijft het lastig. Het parkeerbeleid in de stad is een drempel en enkele bezoekers krijgen een bekeuring voor drinken op de stoep voor een kunstenaarsinitiatief, waardoor een uitstapje naar Den Haag een vervelende bijsmaak krijgt. Ook word Hoogtij vermeld op de ‘Leuke Dingen Doen’-website waardoor er een grote groep ‘daters’ op de stoep staat die vooral met elkaar bezig is.

Het aannamebeleid van Hoogtij bestaat er uit dat deelnemers ook werk van andere kunstenaars dan de organisatoren moeten tonen. Dit om weg te blijven bij de open atelierroutes die al bestaan. Ook wordt aan deelnemers gevraagd om bij te houden hoeveel bezoekers er per locatie komen. Het episch centrum ligt natuurlijk rondom GEMAK waar 100-150 bezoekers per locatie worden geteld. De locaties aan de rand van de plattegrond hebben het moeilijker met enkele tientallen bezoekers. Met de rondleidingen wordt geprobeerd om bezoekers ook naar de verder gelegen locaties te leiden.

In plaats van de gebruikelijke compacte flyer krijgt Hoogtij#14 een krant (nog op het oude broadsheet krantenformaat) als begeleidende informatie en plattegrond, naar ontwerp van bureau LUST. De afterparty wordt verzorgt door kunstenaarsinitiatief STOEMP en vindt plaats op 12 september 2008 op het Zuiderstrand als onderdeel van het klimaatveranderingsfestival ‘De Zee Komt’, waarbij ook een kunstroute over 6 km (van Scheveningen naar Kijkduin) is ingericht. Het evenement mislukt door logistieke en organisatorische problemen. Daarbij is de eerste dag totaal verregend. Wel is Hoogtij voor het eerste fysiek in contact gekomen met de getijdenstroming waarnaar zij is vernoemd.

Op 13 februari 2009 vindt tijdens Hoogtij bij Art & Tennis Club of Kaliningrad de interactieve talkshowvoorstelling ‘Het Periodiek Systeem der Elementen’ plaats. Met vertegenwoordigers uit de wereld van Literatuur [Li], Dans [Da], Beeldende Kunst [Bk], Muziek [Mu] en Tennis [Te] wordt getracht antwoord te gegeven op door het publiek geselecteerde stellingen en levensvragen. Het archief is tot de nok gevuld met publiek waardoor er geen ruimte is om de steeds nieuwe aanloop van Hoogtij gangers gedurende de avond onder te brengen. De geplande doorloop vind niet plaats omdat mensen in de zaal blijven zitten en de show wordt tot laat in de nacht voortgezet.

Het gemak van GEMAK

Marie Jeanne de Rooij in 2009 de leiding van de Vrije Academie/GEMAK over. De Rooij kwam in 2002 vanuit Amsterdam naar Den Haag om Den Haag Sculptuur verder te ontwikkelen. Via Hoogtij leert ze de Haagse scene kennen. Ook de afterparties zijn berucht en overtuigen haar er van dat de Hofstad een levendig kunstklimaat heeft, een beeld dat vanuit Amsterdam niet bestaat. Toch waren de Hoogtij avonden op de Vrije Academie aanvankelijk nog erg rustig. Er wordt al snel besloten om extra activiteiten te organiseren. De openingen van eigen tentoonstellingen worden op Hoogtij afgestemd en er is ruimte om derden uit te nodigen. Om de locatie aantrekkelijker te maken, hanteert De Rooij een gastvrij beleid waarbij bijvoorbeeld ook KABK-studenten de ruimte krijgen om pop-up tentoonstellingen te organiseren in de flexruimte of kunstenaars speciale Hoogtij acties uitvoeren in de bibliotheek of buiten op de stoep.

GEMAK groeit uit tot de populaire startlocatie voor Hoogtij en de bezoekersaantallen groeien snel. Er is veel ruimte en de centrale locatie aan de Paviljoensgracht is ideaal. Als verzamelplek begint Hoogtij bij GEMAK al om 18 uur met gratis soep. Daarna volgt een korte introductie om mensen in de stemming te brengen en wordt de mogelijkheid geboden om ter plekke aan te sluiten bij een beschikbare gids die je meeneemt op de route. Met name nieuwe bezoekers en mensen van buiten de stad maken gebruik van de gelegenheid om Den Haag met een rondleiding te verkennen. Behalve kunstenaars die het Haagse circuit goed kennen worden ook andere kunstprofessionals of prominenten gevraagd om als gids op te treden. De informele sfeer en het feit dat je elkaar gedurende de avond meerdere malen op verschillende plekken kunt tegenkomen werkt aanstekelijk. Veel nieuwe bezoekers keren later terug.

Veel initiatieven kennen een kort bestaan en doen een beperkt aantal keren met Hoogtij mee. Maar met het beëindigen van het ene initiatief popt er elders in de stad weer iets nieuws op. In twee winkelpanden in de Jan Hendrikstraat komt UHM (United Homonym Movement) dat behalve twee geschakelde tentoonstellingsruimten ook beschikt over een grote kelder waar projecties worden getoond en dj’s optreden. Via Anna Vastgoed komt er een royale winkelruimte in de Boekhorstraat vrij waar onder de naam ANNA@BH139 schilderkunstige tentoonstellingen en performances worden geprogrammeerd. Ook worden studenten van Academie Minerva uit Groningen uitgenodigd om te exposeren. JCA DE KOK is een strakke galerieruimte aan de Lange Beestenmarkt waar Ineke Sleeuwenhoek de gevorderde kunstenaar onder de aandacht wil brengen in het hedendaagse discours. KOKElders (later kunstenaarsinitiatief |Elders, met een verticaal streepje ervoor) is een afsplitsing van JCA DE KOK en betrekt een kantoorruimte in de Looijerstraat. Stichting DeltA heeft een tijdelijke ruimte in de Zaanstraat en Jan Huijgen Galerie start op de Stationsweg. Arte sin Limités komt tegenover Livingstone Gallery op de Anna Paulownastraat. In Galerie Rebel in de Piet Heinstraat wordt een bos tentoongesteld waarin wezens rondkruipen en bij X10 op de Lutherse Burgwal stappen fotografen en illustratoren uit hun comfortzone.

Hoogtij moet regelmatig in discussie met fondsen om subsidie te verkrijgen voor de organisatie van Hoogtij. Stroom wil dat Hoogtij een inhoudelijk programma hanteert terwijl de doelstelling van Hoogtij er nu juist uit bestaat om de programmering bij de initiatieven te laten en als presentatieplatform te functioneren voor de kunstenaarsinitiatieven. Regelmatig is er daardoor te weinig budget om Hoogtij te promoten. Zo wordt er voor Hoogtij#21 in plaats van de reguliere flyer een blanco pamflet gezeefdrukt met de tekst: ‘HOOGTIJD VOOR MEER SUBSIDIE! – vrijdag 4 juni 2010’. Gelukkig is er later dat jaar weer wat geld om een programma met plattegrond te verspreiden.

Ongeregeldheden

Op 14 oktober 2011 start Hoogtij met de lancering van een kunstenaarsboek van Topp & Dubio. Het boek wordt voor de entree van GEMAK de wereld ingeschoten met behulp van een kanon en carbid. Proeflanceringen hebben eerder plaats gevonden in de projecthal van De Besturing in de Binckhorst om de juiste dosis te bepalen. Het zelfgebouwde kanon staat in de week voorafgaand aan Hoogtij in de etalage van GEMAK als opwarmer tentoongesteld. Hoewel er vergunning is verleend, houdt de wijkagent een oogje in het zeil en zijn buurtbewoners met flyers gewaarschuwd voor de knal. Het publiek wordt opgeroepen om het moment van lancering fotografisch vast te leggen wat resulteert in een tentoonstelling met een visueel overzicht van de betreffende seconde bij Stroom een maand later. Het is een voorbeeld van hoe verschillende instellingen binnen Den Haag met elkaar worden verbonden. De directeuren Arno van Roosmalen (Stroom) en Marie Jeanne de Rooij (Gemak) verrichten de ontsteking onder begeleiding van een geestdriftig blazersensemble. Het afgeschoten boek spat als losse pagina’s uiteen boven de Paviljoensgracht.

De kunstenaars van Ruimtevaart betrekken een nieuw atelierpand aan de Loosduinseweg, waar ook veel ruimte is voor tentoonstellingen, een bar en een filmzaal voor het SuperB filmprogramma. En het is een geschikte foyer voor de afterparty van Hoogtij. Maar wanneer een poetsdoek met lijnolie spontaan in de brand vliegt in het atelier van Jan Wattjes, stelt de brandweer nieuwe regels op waardoor er slechts 5 bezoekers tegelijk de tentoonstellingen mogen bezoeken. In de raamvitrines wordt met The Oval Office dan ook ruimte gemaakt voor permanent zichtbare installaties en projecties. Wanneer de regels na het nemen van extra brandveiligheidsmaatregelen weer worden versoepeld, kunnen er weer grotere tentoonstellingen worden georganiseerd.

In juni 2012 nemen verschillende initiatieven deel aan een eerbetoon aan de HCAK, het eerste kunstenaarsinitiatief van Den Haag. Bij Ruimtevaart, 1646, JCA DE KOK, Heden, Nest en Gemak zijn tentoonstellingen ingericht onder de noemer HCAK Revisited. Veel pioniers uit de Haagse kunstenaarsinitiatievenscene waaronder Sanny Overbeek, Rien Monshouwer en Christie van der Haak worden er getoond, samen met hun ‘leerlingen’. Ook HCAK-nestor, en artistiek leider of zoiets, Philip Peters verschijnt weer ten tonele.

Denis Oudendijk verbindt met Refunc de Hoogtij route met mobiele interventies zoals een projectiefiets of een oplosbar met Haagse Hapjes. Ook gaat Refunc af en toe te water om onder de brug van de bierkade licht- en geluidsculpturen te tonen. In het pand aan de Zuidwal komt Walden Affairs, een initiatief van Mischa Poppe en Joost Nieuwenburg. Het initiatief is vernoemd naar de schrijver Henry David Thoreau, die zich terugtrok in de natuur om in isolatie te kunnen reflecteren. Walden Affairs weet in korte tijd naam te maken met zeer complete tentoonstellingen waarin alle verdiepingen van het slooppand ten volle worden benut. Hett beruchte keukentje en de bar worden ingezet om filosofische gesprekken over kunst tot stand te brengen. Het avontuur van Walden Affairs duurt 5 jaar en wordt afgesloten met een tentoonstelling van Turner Prize winnaar Laure Prouvost & friends waarin ook de kozijnen, vensterbanken en stopcontacten als site-specific opportunity worden gebruikt.

Net buiten het centrum in de Schilderswijk (nog net binnen de tolerantiegrens van Hoogtij) ontstaat in de Stortenbekerstraat project space Parterretrap. In het trappenhuis van een oude school worden site-specific installaties ingericht waarin twee kunstenaars zich tegenover elkaar spiegelen in het verticale trappenhuis. Helaas moet ook dit gebouw al weer snel worden verlaten waardoor het nog jonge initiatief vroegtijdig aan haar einde komt.

West Den Haag start in september 2013 Volkspaleis, een grootschalige tentoonstelling in de turbinehal van de Electriciteitsfabriek. Op monumentale projectieschermen wordt het filmproject The Lost van Reynold Reynolds getoond waarmee de hal voor het eerst voor de stad wordt ontsloten. Het Nutshuis doet aan Hoogtij mee met veelal documentaire fotografietentoonstellingen. Studio Loos presenteert zich tussen Nest, de DCR en Theater Zeebelt waar ook een Hoogtij afterparty plaats vindt. VROMm2.0 is een eenmalige samenwerking van Andergrond en Stichting ArtScience en tijdens Hoogtij te zien in de passage onder het Ministerie van VROM. En in de Elandstraat begint Charlotte van Winden Moose Space voor startende kunstenaars. Ook het nomadische In Your Living Room laat zich tijdens Hoogtij in de binnenstad zien door gebruik te maken van woningen. Atelierpand Noordwal 117 begint een projectruimte voor exposities. Acte de Présence is een kleine winkelruimte in de Jan Hendrikstraat waar o.a. langdurige performances van Suzanne Somer te zien zijn. Er ontstaat een dynamisch palet van grootschalige locaties met een breed publiek tot zeer kleinschalige intieme plekken voor hedendaagse kunst. In de Nieuwe Molstraat beginnen Machiel van Soest, Ramon Ottenhof en Yair Callender EXO, een expositieruimte dat herinnert aan de begintijd van de eerste initiatieven in de Boekhorststraat. Dus back to basics zonder al te veel pretentie of gedoe.

De Grafische Werkplaats gaat met een expositieprogramma deelnemen aan Hoogtij om haar zichtbaarheid te vergroten. Hier vindt de rondgang ook haar nieuwe coördinator Carola van der Heijden, die in januari 2014 het stokje overneemt van Miranda Timmers. In het begin bemerkt zij wel wat onvrede onder deelnemers over de organisatie van Hoogtij. Men wil altijd beter en groter. Andere initiatieven als Haarlemse Lente of Art Amsterdam worden daarbij aangehaald en als voorbeeld gesteld. Van der Heijden inventariseert de verschillende perspectieven maar besluit dat de kwaliteit van Hoogtij er nu juist uit bestaat dat met minimale middelen een maximaal resultaat wordt bereikt. Ook de Haagse bottom-up mentaliteit is uniek. De genoemde samenwerkingen in Haarlem en Amsterdam leunen op een veel zwaardere organisatie en meer budget en kunnen daardoor geen continuïteit garanderen. Hoogtij gaat altijd door, of het nu eb is of vloed. Wel wordt Hoogtij toegankelijker gemaakt voor niet-makers. De website wordt vernieuwd en tweetalig gemaakt en de sleets geworden vormgeving krijgt een nieuw gezicht. Studio Renate Boere tekent voor een nieuw ontwerp.

Jegens & Tevens, Trendbeheer, Villa La Repubblica en het blog van Kees Koomen doen met grote regelmaat online verslag van de activiteiten waardoor Hoogtij veel bekendheid geniet. Af en toe worden ook de krant, radio en televisie bereikt. Bijvoorbeeld wanneer Topp & Dubio tijdens op 26 september 2014 een diamant op de route plaatsen in de Grote Marktstraat bij de Mediamarkt, onder het toeziend oog van een beveiligingscamera. Het werk ‘How to steal a diamond’ is bedoeld voor kunstliefhebbers, winkelend publiek, vandalen, beveiligers en dieven, die ook allemaal op de installatie afkomen. Het werk wordt op de vrijdagavond niet gestolen en dus besluiten de kunstenaars de verlichte wandvitrine ook na Hoogtij te laten hangen. De diamant wordt in de nacht van zaterdag op zondag alsnog gestolen, waarna bij de politie aangifte wordt gedaan van zowel illegale plaatsing van een kunstwerk, diamantroof als kunstvandalisme.

De vernieuwing van het galeriecircuit

Ondanks het feit dat de commerciële galeries het na de financiële crisis erg moeilijk hebben en sommigen het economisch niet meer kunnen bolwerken, zijn er toch nieuwe galeristen die het avontuur aan gaan., In 2015 starten Jaring Dürst Britt en Alexander Mayhew een galerie in een grote garage in de Stationsbuurt. Al snel bouwen ze als Galerie Dürst Britt & Mayhew aan een eigen stal met veel kunstenaars en internationale ambities. Ondertussen vieren Frey Feriyanto en Frank Megens het vijfjarig bestaan van Galerie Helder in de Tasmanstraat. In 2017 start Silvia Bakker galerie twelve twelve in de Prinsestraat, niet ver van de Toussaintkade waar al veel galeries zijn gevestigd. Naast Galerie Ramakers vind je er PARTS Project en Hoorn & Reniers, dat het vervolg is op Vonkel, en de ruimte van Seasons Gallery heeft overgenomen. Hier wordt vooral figuratieve schilderkunst getoond. PARTS Project is een eigenaardig geval omdat het zich voordoet als galerie maar gecureerde tentoonstellingen brengt met werken uit collecties van verzamelaars. Met eigen geld start verzamelaar Cees van den Burg een serie bijna museale tentoonstellingen die zijn voorzien van een fraaie compacte catalogus. Op het Noordeinde starten Sis Josip en Conti Hermenet de Sis Josip Galerie. Ook voor Hoogtij zijn al deze nieuwe spelers een welkome aanvulling omdat het de route versterkt en de diversiteit in het Haagse circuit benadrukt. Heden is ook een nieuwkomer hoewel zij eerder als Artoteek Den Haag ook al aan de rondgang deelnamen.

Ook in het alternatieve circuit vinden er wisselingen plaats. Refunc verlaat het nomadische bestaan op de Hoogtij route om de eigen nauwe steeg aan het Spui te onderzoeken. Na het doorlopen van de steeg, waar vooral zintuiglijke installaties in worden gebouwd, komen bezoekers terecht in een kleine gastvrije binnenplaats die voor veel Hoogtij-gangers als een verborgen parel op de route wordt ervaren. En dan zijn er nog initiatieven die maar heel kort te zien zijn. In het oude pand van de HCAK verschijnt ICX, The Hague International Centre for Civic Hacks. Het pandje waar Hot Red International begon heet nu The Nextdoor Window en beperkt zich tot het raam. Nopressure Project Space (later Trash the House) onderzoekt het private domein met groepstentoonstellingen die zich in verschillende huiskamers afspelen. Heet Strijken is een maandelijkse pop-up expositie waar kunstenars in dialoog zijn met mode en textiel in een tijdelijke etalageruimte in de Boekhorststraat. Peer In Gallery is een klein initiatief in de Elandstraat dat zich toelegt op fotografie.

Wanneer Locatie Z moet vertrekken uit Villa Ockenburg aan de rand van de stad, belanden de kunstenaars via de Binckhorst in de voormalige school op het Helena van Doeverenplantsoen in het centrum waar ze de grenzen opzoeken tussen werkplaats en presentatieruimte en zo een aantal keer deelnemen aan Hoogtij, totdat ze weer vertrekken richting Willem Dreespark. Windmakers en Whispering Wall houden het midden tussen studio, winkel en presentatieplek. Academiestudenten starten een winkel op de Herengracht genaamd KABK STOOR. Bij Nest is de groepstentoonstelling Flagstore als conceptwinkel ingericht. Blijkbaar wordt er na de financiële crisis en de vele bezuinigingsronden flink nagedacht over nieuwe semicommerciële constructies om de kunstenaarspraktijk te kunnen blijven financieren.

En dan volgt in december 2015 het definitieve einde van GEMAK, dat afscheid neemt met de uitgebreide groepstentoonstelling All Art is Political en met debatten over de toekomst van presentatie-instellingen met o.a. Birgit Donker namens het Mondriaan Fonds. Het afscheid betekent ook het einde van de centrale startlocatie van Hoogtij. Daarna wordt het Nutshuis enkele keren als startplek gebruikt. Later vindt de start steeds op een andere plek plaats om ook de meer afgelegen locaties te bedienen. Bij de kleine initiatieven zoals Moose levert dat wel wat logistieke problemen op. De gratis soep, die bij GEMAK is begonnen, blijft wel behouden.

Van Hoogtij komt Laagtij

Wanneer een aantal broedplaatsen buiten het centrum zich verenigen ontstaat Laagtij, als plagerige tegenhanger van Hoogtij. Het feestelijke evenement wordt op zaterdag 23 mei 2015 -een week voor Hoogtij- georganiseerd. Vanuit De Besturing in de Binckhorst start een boottocht naar Billytown en Maakhaven, die ook het water zijn gelegen. De boottocht voor 150 personen op zelfgemaakte vlotten eindigt met een barbequeparty op de startlocatie. Er ontstaat ook een aparte zondagmiddagrondleiding langs galeries onder de naam Art Walk With Me. Een jaar later trekken Hoogtij (vrijdag), Laagtij (zaterdag) en Art Walk with Me (zondag) samen op in festival HOLAA!, dat daarmee een heel weekend omspant.

In 2017 is er, door de verschillende agenda’s, weinig van de samenwerking over en gaat ieder weer zijns weegs. HOLAA! wordt nog wel georganiseerd maar nu als een uitgebreide versie van Hoogtij. Het festivalachtige karakter geeft een push aan het publieksbereik, dat er ook mee verjongt. De deelnemers zijn dan het hele weekend open en programmeren extra activiteiten zoals performances en artist talks. De aftrap vindt plaats in de tuin van het Nutshuis waar het initiatief Performance Site een programma opvoert. Bezoekers kunnen ook een stempelkaart meenemen op de route om aan het eind van het weekend een kunstwerk te winnen, een RisoPrint van Bernice Nauta die in de Grafische Werkplaats is gedrukt. In 2018 vindt de derde en laatste editie van HOLAA! plaats.

Na enkele succesvolle Volkspaleis-projecten pakt West Den Haag het steeds grootschaliger aan. Eerst als West Den Haag op locatie Huis Huguetan op het Lange Voorhout, in combinatie met de bestaande galerieruimte op het Groenewegje. En in februari 2019 wordt overgestapt naar de voormalige Amerikaanse ambassade waar  in Onze Ambassade verschillende tentoonstellingen naast elkaar worden geprogrammeerd. Een discussie over de toekomst van het markante gebouw maakt deel uit van het project. Billytown heeft zich net als Ruimtevaart na een aantal gedwongen verhuizingen met ateliers en een eigen tentoonstellingsruimte genesteld in een groot schoolgebouw aan het Helena van Doeverenplantsoen. Het gebouw gaat als De Helena verder en is weer een geschikte Hoogtij startlocatie. Billytown heeft er de mogelijkheid om uit te groeien tot een groter presentatiepodium. Met Billytown The Kitchen als extra projectruimte voor experimenten van jonge kunstenaars en met twee residencyplekken voor gasten.

Vers bloed

Met de hulp van Stroom en de gemeentelijke broedplaatsmakelaar vestigen zich in de binnenstad incidenteel toch weer nieuwe kunstenaarsinitiatieven, die daardoor dus ook kunnen deelnemen aan Hoogtij. In de Scheldestraat ontstaat Trixie, een broedplaats met circa 15 ateliers en een voormalige motorshowroom als expositieruimte. Een groepje andere internationale academieverlaters beginnen The Balcony in de voormalige etalage van een vioolbouwer in de Herenstraat. Ook Maldoror Galerie betrekt een nieuwe etalageruimte, ditmaal in de Wagenstraat. HOK Gallery start een piepkleine ruimte met uitzicht op de Mauritskade. In de Boekhorststraat vestigt zich Page not Found, een boekwinkel voor kunstenaarspublicaties met een presentatieruimte voor lezingen door voornamelijk internationale kunstenaars. Tegelijkertijd wordt op het Westeinde …ism project space gestart in een voormalige biljartwinkel en -werkplaats. Kunstenaars presenteren er projecten die speciaal voor deze plek worden ontwikkeld en een duidelijke relatie aangaan met de fysieke en mentale eigenaardigheden van het pand. Harmen de Hoop start een relatie met het schuin er tegenover gelegen Nouvelles Images. Frans van Lent gebruikt het gehele pand voor Het Binnenhuis, een project waarbij bezoekers indringers worden in private gesprekken die door performers in de verschillende ruimtes worden opgevoerd. Verderop op het Westeinde begint Annemieke Louwerens te programmeren op de benedenverdieping van ateliergebouw Spanjaardshof. De naam wordt na een jaar veranderd in projektruimte West End waar voornamelijk kleine groepstentoonstellingen plaatsvinden. Ook Æther Haga is van oorsprong een atelierlocatie maar tijdens Hoogtij doet het dienst als expositieruimte voor groepstentoonstellingen en in staat het in verbinding staat met een zusterlocatie in Sofia. Het is initiatief van de Haagse Marie Civikov en Bulgaarse kunstenaar Voin de Voin. En dan is er nog de zeer tijdelijke pop-up Ekster Raum.

Op leven en dood

De galeriesector heeft het aanhoudend moeilijk. In plaats van het exploiteren van een eigen presentatieruimte voelen zij zich gedwongen om mee te doen met het reizende circus dat Art Fair heet. De enorme investeringen en het lage rendement die dat met zich meebrengt, is voor velen de doodsteek. Na 35 jaar komt er in Den Haag een eind aan Neerlands oudste (en grootste) galerie Nouvelles Images, maar ook het nog jonge twelve twelve acht zich genoodzaakt te stoppen. Daarna maakt ook Hoorn & Reniers de balans op en sluit de galerie. Galerie Van Kranendonk was al een jaar eerder gestopt. Ook A Galley Named Sue (en projectruimte Sue_ Das Lab) kent slechts een kort leven en verdwijnt na korte tijd weer van het toneel. De anderen gaan dapper verder. Galerie Ramakers viert haar 25 jarig bestaan met een nieuwe show. Bos Fine Art verhuist van Utrecht naar de Korte Vijverberg in Den Haag in hetzelfde gebouw waar ook SinArts Gallery zich heeft gevestigd en er Chinese hedendaagse kunst toont. Online galerie har.art//OPEN besluit om zich ook ‘in real life’ te vertonen tijdens Hoogtij.

Ondanks het verlies van enkele vaste deelnemers neemt het aantal locaties op de Hoogtij tour dus niet af. Sterker nog, met circa 25 locaties zit Hoogtij aan haar maximum. Het aantal bezoekers moet tenslotte over al die locaties worden verspreid en het is onmogelijk om alle exposities op één avond te bezoeken. Met drie rondleidingen door gidsen (te voet, te fiets en Engelstalig) wordt getracht alle locaties aan te doen opdat ook de tentoonstellingsruimten aan de randen van de route op bezoekers kunnen rekenen. In november 2019 brengen ook Minister Van Engelshoven en de Haagse cultuurwethouder Robert van Asten een bezoek aan Hoogtij. Ze hebben zichtbaar plezier in de rondgang. Ook voor politieke bestuurders is Hoogtij een perfecte gelegenheid om het kunstenveld te verkennen en te voelen. De bezoekersaantallen zijn al een tijdje steady, hoewel het moeilijk blijft om steeds weer nieuwe groepen aan te spreken. De reguliere pers besteedt steeds minder aandacht aan actuele kunst waardoor promotie vooral leunt op eigen inzet. Hoogtij moet het dus vooral hebben van direct contact en een grote groep trouwe volgers. Toch weten jongeren, waaronder studenten van de KABK, Hoogtij steeds beter te vinden. Datzelfde geldt voor internationale bezoekers. Het inzetten van Engelstalige gidsen brengt een geheel nieuw publiek van ex-pats en studenten in contact met de Haagse kunstscene dat in hoog tempo internationaliseert. De gidsen zijn een belangrijk middel om de drempel voor hedendaagse kunst te verlagen. Er wordt ook nagedacht om gidsen vanuit bibliotheken te laten starten om op die manier relaties met verschillende wijken in de stad op te bouwen. En er wordt druk gezocht naar jongeren die in het bestuur plaats kunnen nemen om zowel continuïteit als vernieuwing te waarborgen.

Aankomende vrijdag 6 maart is het tijd voor Hoogtij#60. Opnieuw een aflevering waarin nieuwe stappen worden gezet. Bij Ruimtevaart vindt een talkshow plaats waarin Marie Jeanne de Rooij in gesprek gaat met Jane Huldman (Stroom) en met andere gasten die nog zullen aanschuiven.

Hoogtij-veteraan Denis Oudendijk (Refunc) is gevraagd om als Liason Offier de route op eigenzinnige wijze te markeren en te verbinden. De deelnemende instellingen is gevraagd een foto van de entree op te sturen en aan te geven waar er elektriciteit kan worden afgetapt, maar het is nog niet zeker of Refunc deze informatie ook daadwerkelijk zal gebruiken. Want zo hoort het. Alleen als je er zelf bij bent, weet je wat er gebeurt. Zo kun je ook bij deze aflevering weer aansluiten bij een J&T-redacteur (Cathleen Owens) die als Hoogtij-gids een rondleiding verzorgt (in English).

Wordt vervolgd…

———————————————————————–

Ik weet zeker dat er nog enkele initiatieven in dit overzicht ontbreken, want sommigen waren zo verborgen of vluchtig dat ze ook aan mijn aandacht zijn ontsnapt. Dit artikel is dan ook niet meer dan een eerste aanzet om de ontwikkeling van Den Haag als centrum voor hedendaagse kunst eens chronologisch in kaart te brengen en het unieke karakter van de Haagse Rondgang en Hoogtij als verbindend presentatieplatform te duiden.

Reacties, aanvullende informatie en te gebruiken complementair fotomateriaal worden allen zeer gewaardeerd. Mail frits@jegensentevens.nl 

———————————————————————–

Met dank aan Ramon Ottenhof, Marie-José Sondeijker, Machiel van Soest, Ton Schuttelaar, Maurits van de Laar, Paul Kraaijenhagen, Marie Jeanne de Rooij, Jane Huldman, Yvo van der Vat, Marisa Polin, Niek ’t Hart, Pierre Cox, Lenny Waasdorp en Carola van der Heijden, en iedereen die ik in het voorbijgaan nog iets heb gevraagd of die hebben gereageerd op dit artikel.