Jan Roeland in het museum van zijn geboortegrond
Jan Roeland @ Stedelijk Museum Kampen
Jan Roeland maakte kleine schilderijen met abstracte afbeeldingen van gewone alledaagse voorwerpen. De tentoonstelling ‘Een weerzien met Jan Roeland’ laat je zien dat de schilderijen beslist niet zo gewoon zijn als de onderwerpen die Roeland koos.
Alledaagse dingen zoals eenden, vazen, bloemen en F16’s, zonnebrillen en een passer worden door Roeland in hun vorm sterk vereenvoudigd. Bloemstelen worden lijnen, vazen en planten worden patronen en de passer met penseel wordt een compositie van verticale vlakken. Deze voorwerpen en dingen zijn niet het onderwerp van het schilderij maar de aanleiding voor het schilderen. Ze waren nodig om het te kunnen hebben over de basisprincipes van de schilderkunst, over compositie en verf en kleur: het gaat er niet om dat je kijkt naar een schilderij van een eend, het gaat om de vormen en de kleuren, de spanning in de compositie en de schoonheid van eenvoud, om de vormen die perfect op elkaar zijn afgestemd en het gaat er om te weten dat het werk niet anders had kunnen zijn dan zoals je het nu ziet. De voorwerpen verdwijnen dus eigenlijk en het schilderij concentreert zich op vorm en restvorm, op kleur en op verf.
Jan Roeland maakt het interessant om naar de versimpelde vorm te kijken, naar die paar kleuren en de patronen die ontstaan. Op zich zelf is een vereenvoudiging van eenvoudige dingen al geweldig interessant. Maar in de schilderijen is er nog iets anders dat aantrekt. De vormen en de kleuren zijn niet plat, de compositie is niet vrijblijvend. Voor mij kwam alles samen in de aandacht voor de verf en hoe de verfbehandeling de vormen en de kleuren waarde gaf. Kleuren zijn in lagen over mekaar heen opgebracht, grijs over geel, een gele rand achter het groen. Het maakt de kleurvlakken open en diep, het zorgt dat de kleuren van het doek af komen en niet wegzakken in de achtergrond, het maakt dat de lijnen trillen op het doek.
“Het is pas geslaagd als de vorm een intrige bevat en je er steeds opnieuw naar kunt kijken” zei Roeland over zijn werk*. Ik had mijn intrige gevonden en bekeek de hele tentoonstelling nog een keer.
In zijn geboortestreek is als eerbetoon een uitgebreide selectie werken van Jan Roeland te zien, tot en met 23 juni in het Stedelijk Museum Kampen en de voormalige synagoge.
Voor meer informatie over Jan Roeland raad ik de filmportretten op www.hollandsemeesters.info en www.slewe.nl aan, waarin hij al werkend in het atelier vertelt over zijn werk.
*uit: A. Ribbens, NRC 8-11-2016 ‘’Jan Roeland overleden: schilder van melancholie en lichtheid”, en de begeleidende muurtekst van de tentoonstelling.