Expeditie Eisinga en de woorden die tekort schieten
In de Electriciteitsfabriek in Den Haag zijn zes films te zien van Jeroen Eisinga. Behalve de première van zijn nieuwste film ‘Nightfall’ toont Eisinga ook oudere films, waarmee hij inzage geeft in zijn ontwikkeling als filmkunstenaar. De monumentale industriële ruimte van de voormalige energiefabriek geeft gewicht aan zijn lumineuze werk. En de lege hal geeft het ook de ruimte die het werk nodig heeft om het te kunnen bevatten.
De iconische films van Eisinga worden geregeld opgenomen in museale tentoonstellingen -zoals nu ook gelijktijdig in De Fundatie in Zwolle- maar eigenlijk passen ze er niet. Hoewel compact, helder en van een grote visuele kracht, zijn het geen kunstwerken die je zomaar als een van de vele hoofdstukken in een groepstentoonstelling kunt opnemen. De films bestaan niet om ze te vergelijken of er en passant kennis van te nemen. Ze passen wellicht beter in een kerk of in een andere contemplatieve ruimte waar de tijd stil staat. In de Electriciteitsfabriek heeft het werk haar kathedraal gevonden. Hier in deze koude hal ontmoet de ongemakkelijkheid van Eisinga’s thema’s de sensitieve ontvankelijkheid die nodig is om het werk te bevatten.
Ik wil er eigenlijk niet te veel woorden aan vuil maken. Elke beschrijving van zijn films doet haar uitwerking te kort. U moet echt zelf gaan kijken. En Eisinga weet dat ook. Hoewel Hans den Hartog Jager (curator van de tentoonstelling in Zwolle) tijdens de opening een quasi joviale poging doet om Eisinga’s werk nog even in een kunsthistorische context te plaatsen, volstaat Eisinga zelf met het voordragen van een gedicht van Anna Achmatova. En hij heeft gelijk.
Het beeld van zijn films is pure poëzie. Natuurlijk is het werk wel kunsthistorisch te beschouwen, maar het voegt niets toe. De films van Eisinga zijn nu juist zo mooi omdat zij op zichzelf staan. Oké, zijn thema’s zijn universeel. Dood, Leven, Lijden, Zijn. Je kunt het in een grotere context plaatsen of linken aan andere belangrijke of iconische kunstwerken. Maar het is zonde van de moeite.
Ik volsta daarom met flarden van Achmatova’s gedichten die ik passend vind bij de films, en die ik onder elke foto van de tentoonstelling heb toegevoegd.
Dit zijn de woorden van Achmatova die Jeroen Eisinga uitsprak tijdens de opening van zijn tentoonstelling.
En dan is het nu aan u om zelf te gaan kijken.
Dat kan ook samen met de kunstenaar of met andere gastsprekers. Er is een doorlopende randprogrammering met toelichtingen en rondleidingen.
Maar neem de tijd, laat het op u inwerken, en trek vooral geen overhaaste conclusies.
Expeditie Eisinga is nog te zien tot en met 7 april in de Electriciteitsfabriek, De Constant Rebecqueplein 20 in Den Haag
Anna Achmatova (1889-1966) wordt beschouwd als de grootste vrouwelijke Russische dichter. Liefde en eenzaamheid is het thema in haar werk, dat gekenmerkt wordt door een grote eenvoud en virtuositeit. Er zijn meer gedichten aan haar gewijd of opgedragen dan ze ooit zelf heeft geschreven. In de jaren dertig, onder de stalinistische terreur, verloor zij haar ex-man, haar zoon en enkele van haar beste vrienden, minnaars en collega’s. Ze werden weggevoerd naar kampen en kwamen nooit terug. Haar gedichten zijn aan deze doden gewijd, en aan alle onnodige doden van de 20e eeuw.