Het verlies en de actuele herinnering in Kunsthal Extra City

Kunsthal Extra City is gehuisvest in een voormalige dominicanenkerk. Blikvanger in de tentoonstelling ‘Images Mon Amour’ is een imposant videowerk met dezelfde titel dat de verticaliteit van de ruimte benut en bevestigt. Een schijnbaar eindeloze stroom beelden komen als collage langzaam van beneden naar boven scrollend voorbij. De analogische associatie met een ‘newsfeed’ op sociale media is snel gemaakt. Ook het afgelopen jaar zijn wij weer verder gewend geraakt aan troosteloze nieuwsbeelden van vernietiging en destructie. In een kerkgebouw krijgen deze beelden een tijdloos en meer picturaal karakter. Beelden van conflicten en burgeroorlogen in het Midden-Oosten vloeien hier ineen met de in ons hoofd opgeslagen beelden uit Oekraïne en theatrale historische schilderijen uit de kunstgeschiedenis. Het is diezelfde chaotische mix waardoor wij ons vaak machteloos voelen en behoefte voelen om ons af te wenden van het nieuws.

Mroué probeert wel een relatie te krijgen met de hopeloze gewelddadige gebeurtenissen om hem heen en slaagt daarin door zich letterlijk en figuurlijk te richten op het midden van het beeld, de focus van onze aandacht. Dat is ook het punt waar de cameraman of vrouw en het onderwerp elkaar ontmoeten. Wanneer het onderwerp een mens is, ontstaat er een ongemakkelijke relatie aan weerszijden van de lens. Dader en slachtoffer krijgen een relatie met elkaar. Dat gegeven krijgt in de filminstallatie ‘The Fall of the Hair’ een bittere nasmaak wanneer een filmende demonstrant in de straten van Homs een sluipschutter in zijn beeld treft. Dit via YouTube gedeelde fragment eindigt abrupt, waarschijnlijk met de dood van de filmer, maar in de installatie van Mroué wordt het een filmloop die verder gaat en waarin dader en slachtoffer elkaar blijven afwisselen en in elkaar blijven voortleven.

Het gegeven van de cameraman die zijn eigen dood vastlegt is ook onderdeel van enkele door Mroué uitgesproken videolezingen waarin hij verder ingaat op dit noodlottige moment. Net als de cameraman en de sluipschutter kijkt Mroué ons in deze videolezingen ook recht in de ogen aan, gebruik makend van zijn ervaringen als schrijver, acteur en regisseur. Mroué is zich zeer bewust van de sturende kracht van het beeld en de manipulatieve werking die daar van uit kan gaan. De kunstenaar maakt op zijn beurt ook weer effectief gebruik van de beelden die hij tot zijn beschikking heeft.

In zijn collages worden figuren (meestal slachtoffers) geïsoleerd en op bijna cartoonachtige wijze gepositioneerd in picturale veldslagen. Soms ingekaderd in een serie ingelijste collages die als filmbeeldjes naast elkaar in de ruimte zijn geplaatst. Dan weer in een voorbijtrekkend horizontaal videobeeld dat doet denken aan de videoparades van William Kentridge.

Bij de entree van de kerk zien we hoe de individuele tekeningen en de video samensmelten tot een nieuw beeld. Kleine schetsmatige tekeningen van slachtoffers zijn geprint op A4-velletjes die samen een projectiescherm vormen voor een video waarin minidrones als vliegen op de lichamen afkomen. Opnieuw wordt hier een gebeurtenis tot een oneindige loop omgevormd. In de wetenschap dat de geschiedenis zich zal blijven herhalen.

In de kapel van Extra City is een tentoonstelling gewijd aan de veel te vroeg overleden kunstenaar Caroline Van den Eynden (Antwerpen, 1982-2022) die ook doceerde. De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met vroegere studenten en geeft een mooi inzicht in haar denkwereld. Het werk bevindt zich ergens tussen architectuur en beeldende kunst en maakt gebruikt van een zeer heldere beeldtaal waarin aandacht is voor vorm, ritme en de rust die een ruimte in zich kan dragen.

De maquettes hebben ook een filmische kwaliteit die ruimte geeft voor gedachten en gebeurtenissen die er in kunnen plaatsvinden. Daarbij zijn er enkele installaties die met gebruik van dezelfde beeldtaal een ingreep zijn in de bestaande wereld.

Opvallend in deze collectie werken is de voorkeur voor de verticale ruimte, het stapelen van verdiepingen en de relatie die verschillende lagen met elkaar kunnen hebben. Dat beeld wordt ook bevestigd door haar eigen woorden die als introductie bij de tentoonstelling worden gebruikt. Inclusief een mooie quote van Georges Perec, die net zo goed haar eigen woorden konden zijn…

‘We denken niet genoeg aan trappen. In de huizen van weleer was niets mooier dan het trappenhuis. Niets is lelijker, kouder, vijandiger, benepener in de flatgebouwen van tegenwoordig. We zouden moeten leren meer in het trappenhuis te leven. Maar hoe?’ – Georges Perec, Espèces d’espaces, Galilée, 1974

Memory is zojuist afgelopen maar  Images Mon Amour van Rabih Mroué is nog te zien tot en met 16 april 2023 bij Kunsthal Extra City, Provinciestraat 112 in Antwerpen.

Op zaterdag 4 februari is er een performance avond met Rabih Mroué en Marah Haj Hussein waarin Mroué ook een van zijn non-academic lectures opnieuw zal opvoeren.