Wat heeft Luxemburg te bieden voor kunstliefhebbers?

Even een recap: wat is Luxemburg nou precies (in vogelvlucht)? Het is een groothertogdom met ruim 600.000 inwoners (iets meer dan er mensen in Den Haag wonen). In Luxemburg-Stad wonen er ruim 120.000 mensen (vergelijkbaar met Leiden).

Opvallend: ruim 10% van de bevolking is van Portugese afkomst (‘Lusoburguês’). Dat komt door arbeidsmigratie sinds de jaren zestig. Er wonen ook veel mensen van Italiaanse afkomst.

Luxemburg is sowieso een van meest polyglotte landen in Europa. De voertaal is meestal Frans. Daarnaast hoor je Lëtzebuergs, Duits, Italiaans en Portugees. Je kunt er uiteraard ook terecht met Engels.

Interessant om te weten: de eerste groothertog was onze eigen Willem I van Oranje-Nassau. Bij Wilhelmina ging de titel naar een andere tak van de Nassaus: Adolf.

En heel fijn: het openbaar vervoer is gratis sinds 2020 (als je niet eersteklas reist). Het eerste land ter wereld waar dit zo is geregeld!

Intussen is Dean internationaal vrij bekend geworden: lees haar biografie op de website van Tate of dit artikel in The Guardian.

Ze filmt en schildert veel over de zee. Het is als met Rothko: de werken hebben een meditatieve kwaliteit waar je voor valt of niet. De nieuwe reeks van Los Angeles spreekt me minder aan dan de omgekeerde bergen van Deans inferno. Die bieden meer mysterie.

Er is meer te zien in MUDAM (Lynette Lyadom-Boakye, Monika Sosnowska, Isamu Noguchi en Danh Vo (ja, van de affaire met Bert Kreuk)) maar dat laten we nu even liggen. Op naar…

Casino? Je kunt er niet gokken maar dat kon ooit wel: vandaar de naam, Casino Luxembourg. Ook toen was er al een link met cultuur. Franz Liszt heeft er nog opgetreden.

Sinds 1996 toont het Casino hedendaagse kunst van vooral jonge kunstenaars. Een perfecte plek aan de voet van de beroemde Pont Adolphe. Casino Luxembourg is een beetje vergelijkbaar met Nest in Den Haag. En de entree is gratis.

Fabien Giraud en Raphaël Siboni zijn al jaren met hun project bezig en er zit verrassend veel samenhang in hun werk. Het heeft zelfs verschillende seizoenen – als een kunstvariant van een serie op Netflix.

Dit is een einde van een tienjarige cyclus. Van video’s (The Everted Capital, een verfilming van Marx’ Das Kapital) naar de inhoud van die film in een bad, waardoor alles langzaam vergaat.

Lees en kijk meer over hun projecten op de website van Casino Luxembourg.

Louise Clement is de residentie-kunstenaar in Casino. In een stoel bij de ingang zit een ‘real-doll’ versie van de kunstenares (het project Repräsentantinnen). De pop maakte ze met de hulp van een sekspoppenproducent en heeft ze gevoed met persoonlijke informatie. Met AI leert ze er dagelijks bij. Ze wil er in totaal tien maken.

Je kunt echt met haar praten, verzekert de vrouw die hier werkt. Maar hoe duidelijk je ook articuleert, ze geeft geen sjoege. Als een neurochirurg kijkt de vrouw in het achterhoofd van de popversie van Louise Clement en constateert dat de batterijen op zijn. Voor een kunstwerk over communicatie is dat wel ironisch.

Desondanks een boeiend experiment om als kunstenaar autobiografisch bezig te zijn. Er zijn vast ook andere kunstenaars die hiermee experimenteren nu zulke poppen steeds levensechter worden en het gebruik van AI in kunst alsmaar toegankelijker wordt.

Even een échte galerie aan het Place du Theatre. De expositie Stretch me to the Moon heeft prettig maffe pop-art van Johannes Daniel en Anni Mertens (een echte Luxemburgse kunstenaar, waar veel Luxemburgse musea het toch moeten hebben van buitenlandse talenten).

‘Een theater van het absurde’ volgens de galerie en ik moet toegeven: de werken zorgen wel voor een glimlach op je gezicht. Bekijk hun Instagram of website voor meer informatie. De expositie duurt tot 10 september maar in augustus zijn ze gesloten.

Valerius is ook een van de dragende krachten achter het project The Young Luxemburgish artists, waarvan een expositie te zien was in Gasperich (ten zuiden van Luxemburg-Stad).

Met afstand een van de meest bizarre expositieruimtes die ik ooit heb bezocht, is Am Tunnel. Je betreedt een doodgewone bank om daar 4 verdiepingen onder de grond door een tunnel van 350 meter te lopen en kunst te bekijken (eigenlijk 700 meter want je moet ook weer terug).

Jammer dat de werken van Gilliane Warzée niet zoveel indruk op me maken. Te veel herhaling.

De tunnel eindigt bij mooie foto’s van de Luxemburgse fotolegende Edward Steichen.

Esch-sur-Alzette is de Europese culturele hoofdstad van 2022. Dus krijg je bij de lokale VVV een berg folders in je handen gedrukt waar je niets mee gaat doen.

In Esch-sur-Alzette (35.000 inwoners) is het allemaal nog iets relaxter dan in Luxemburg-Stad. Meer mensen die op straat hangen, laag tempo, niemand maakt zich ergens druk om.

Vanwege de culturele hoofdstad-status zijn er overal beelden te zien in het parcours Nothing is Permanent. Tony Craggs Point of View is een blokvanger maar er zijn ook werken van minder grote namen. Modified Social Bench van Jeppe Hein en Truck van Erwin Wurm spreken ook tot de verbeelding.

Over Jeppe Hein gesproken: voor nop kun je naar de Konschthal en je mag nog op een knop drukken ook, waarmee je een kunstwerk van hem in gang zet (Distance). Een bal gaat via een ingenieuze constructie door het hele gebouw.

Dit speelse kunstwerk doet onmiddellijk denken aan architectuur van rondom 1900, of aan een steampunkgame als Syberia.

Via een gratis ritje trein naar het nabijgelegen Belval. Daar vind je deze architectonische prestatie die bewijst dat industrie en stad soms prima samen kunnen gaan:

In de Möllerei (niet gratis!) vind je ook kunstwerken van kunstenaars die iets doen met (alweer) het klimaatthema: Earthbound (in dialogue with nature). De locatie en sfeer doen sterk denken aan de Haagse Elektriciteitsfabriek.

Ook al is het thema intussen behoorlijk platgelopen, je krijgt wel een boeiend overzicht van hoe kunstenaars technologie en biologie aan het combineren zijn geslagen.

Denk bijvoorbeeld aan planten die door AI’s verschillende input krijgen en zo op verschillende manieren groeien. Een kwal die je met virtual reality kunt volgen. Muziek maken door planten te aaien. En planten die ondersteboven groeien.

Een werk komt wel heel bekend voor… Dat is het Intimate Earthquake Archive van Sissel Marie Tonn. Verder zien we ook Nederlandse inbreng met Persijn Broersen & Margit Lukács.

Er is ongetwijfeld veel meer aan kunst te vinden in Luxemburg maar dit kan in elk geval een beginnetje zijn om om het land beter cultureel te ontdekken. Want wie staat er nu ooit stil bij een van de kleinste landen van Europa?

Addi!