IDFA 2023: de beste kunstdocumentaires
Het is najaar en dat betekent drukte in de bioscopen. Filmfestival van Gent, Imagine Amsterdam, LIFF Leiden, Dutch Mountain Film Festival… En van 8 tot en met 19 november ook het documentairefilmfestival IDFA in Amsterdam. Daarom 8 tips voor documentaires over kunst, of kunstzinnige docu’s, of events over kunst tijdens IDFA.
Er is weinig veranderd ten opzichte van vorige jaren. Het reguliere programma van IDFA biedt veel menselijk drama, en minder experiment dan je zou hopen. Dat experiment is vooral terug te zien in aparte IDFA-programma’s: Paradocs (de meer experimentele films: slechts 10 van de totale 300 films) en DocLab (zie hieronder).
Nog even 3 handige linkjes vooraf:
1. DocLab!
Voor het kunstzinnig experiment op het gebied van documentaires moeten we echt naar DocLab. De link is niet altijd heel duidelijk maar virtualrealityfilms zijn een interessante (hoewel ook nog hoogdrempelige ontwikkeling). Je vindt dat vooral bij de Brakke Grond in Nes.
Er zijn twee programma’s en er zijn live events. Bekijk de pagina’s op IDFA voor meer informatie:
Let op met tijdig reserveren van de VR-booths. Ze zijn vaak snel volgebroekt.
Hieronder is de trailer van een van de films uit het Phenomenal Friction-programma (Despelote).
2. Nam June Paik: Moon Is the Oldest TV
Nam June Paik kent ongetwijfeld iedereen uit de kunstgeschiedenisboekjes. De pionier van de video-art en iemand die al snel de mogelijkheden van het internet visualiseerde. ‘De Nostradamus uit het digitale tijdperk’, zegt een stem in de trailer. Het is best eigenaardig dat de naam zo bekend is in kunstkringen maar nauwelijks erbuiten, Nam June Paik is vermoedelijk voor velen een brug te ver, terwijl zijn werk heel dichtbij onze internettijd staat.
>> Bekijk waar en wanneer Nam June Paik: Moon Is the Oldest TV te zien is
3. Alreadymade
Alreadymade is een film van Barbara Visser over de beroemde pissoir van Marcel Duchamp: de readymade met de handtekening R. Mutt. Er is al ontzettend veel over geschreven en gemaakt. Deze video legt het vrij neutraal uit. Ik denk aan een Banksy-actie avant la lettre. Deze documentaire lijkt de invloed van (vergeten) dadaïste barones Elsa von Freytag-Loringhoven op het idee achter het urinoir te onderzoeken. Of het vergezocht is, moet blijken uit de film, maar het zal in elk geval een interessant en obscuur stukje filmgeschiedenis laten zien.
4. DocLab Live: Microbes, Machines, and Ahorse!
Microorganismen, AI-technieken en livemuziek: dat is wat je kunt verwachten bij dit evenement in het ARTIS-Planetarium. Eerst een intro van microbiologen (over de frictie en symbiose tussen microben en alle andere levensvormen op aarde, lees ook ons recente interview met Ieva Maslinskaitė). Daarna het Microbiome Restaurant: de armen van het publiek als restaurant voor andere levensvormen; het project The Vivid Unknown over Godfrey Reggio’s beroemde film Koyaanisqatsi (zie tip 6) uit 1982; en de film Ahorse! uit 2018, die van VR is aangepast in een vertoonbare film.
>> Bekijk de informatie over Microbes, Machines, and Ahorse!
5. DocLab Live: Sensory Friction
Lezingen van kunstenaars die volgens IDFA ‘de grenzen van onze individuele waarneming blootleggen en oprekken’. Ik denk dat dit wel boeiend kan zijn: op kunstzinnige wijze de samenhang tussen het lichaam, het brein en machines ontdekken. Trailer is van een van de VR-films: Emperor (film over iemand met afasie).
6. Koyaanisqatsi
Koyaanisqatsi, voor wie de film niet kent, is een film uit 1982 die beelden liet stromen zonder echt een verhaal te vertellen. Regisseur Godfrey Reggio zou later nog Nagoyqatsi en Powaqqatsi maken. Reggio’s interactieve video-installatie over de film is ook te zien bij Microbes, Machines, and Ahorse (zie tip 4). En afgezien van deze filmvertoning is er ook een live-evenement met Koyaanisqatsi in Eye.
>> Bekijk meer informatie over Koyaanisqatsi (de film) en Koyaanisqatsi (live-vertoning)
7. We Don’t Talk Like We Used To
Een van de meest experimentele films van het festival, die volgens IDFA ‘het niemandsland verkent tussen impressionistische reisdocumentaire, psychologisch spiegelpaleis en cinematografische noisepunk’. Let op: de trailer is niet goed voor mensen die last hebben van snel flikkerend licht.
8. They Shot the Piano Player
Het bijna detectiveachtige verhaal over de vergeten pianist Tenório Jr. Werd beroemd met bossanova maar verdween in 1976. Een muziekjournalist gaat het uitzoeken. Bijzonder: de film is in animatiestijl gemaakt. Dat is niet nieuw (Tower is bijvoorbeeld in 2016 al zo gemaakt, er zijn meer voorbeelden) maar biedt vaak interessante visuele mogelijkheden.
Beelden via IDFA Film Stills. (Featured image: Emperor & IDFA logo.)