Verder muteren tijdens FIBER Festival
Dat er iets moet veranderen in onze relatie tot de planeet die we bewonen is duidelijk, en we weten ook wel ongeveer ‘wat’, maar nog steeds niet ‘hoe’. Terwijl de tractoren zich mobiliseren tegen elke poging tot verandering, en de machines binnenkort demonstratief voor de poorten van Den Haag zullen staan, bezoek ik de tentoonstelling Mutation, onderdeel van FIBER Festival dat komend weekend in Amsterdam ook weer helemaal live kan plaatsvinden.
De tentoonstelling speelt zich vrijwel geheel in het donker af. In de enigszins verborgen Dokzaal (een voormalig 19e eeuws kerkzaaltje) nabij het Wertheimpark voelt het alsof we getuige zijn van een nieuwe ondergronds genootschap dat de nieuwe tijd aan het voorbereiden is. Het genootschap bestaat uit kunstenaars die dicht tegen de wetenschap aan schurken. De boze buitenwereld volgt ondertussen nog de oude hiërarchische structuren en kapitalistische systemen die leiden tot oorlog, uitputting en uitbuiting. Want zoveel is wel duidelijk, zo kan het niet langer. Terwijl we de afgelopen jaren nog leunden op goede intenties en toekomstige technologische oplossingen die al onze huidige problemen konden oplossen, wil de tentoonstelling ‘Mutation’ duidelijk maken dat het probleem vooral in ons hoofd zit. De mens weigert te muteren en houdt zich krampachtig vast aan verworven ‘rechten’ en slechte gewoonten, zonder oog te hebben voor wat zich buiten het directe gezichtsveld afspeelt.
In de tentoonstelling staan we met een koptelefoon op een trilplaat om de onderwatervibraties en-geluiden van de rivier de Waal te ervaren. De installatie ‘Under the Surface’ van Zeno van den Broek probeert voelbaar te maken dat onze economische activiteiten ook onder het wateroppervlak de habitat verstoren. En zo zijn er meer audiovisuele installaties met een waarschuwend karakter en een focus op onzichtbare destructie en schaarste.
Zo houdt The Institute of Queer Ecology een hartstochtelijk pleidooi voor andere vormen van aanpassing en overleven dan onze gebruikelijke methodiek voor reproductie. De video, die uit drie afzonderlijke hoofdstukken bestaat, kan daarbij als een spoedcursus worden opgevat. Er is tenslotte sprake van enige urgentie. Anna Diljá Sigurðardóttir wijst met ‘The Rare Metal Age’ op de eindigheid van onze bronnen nu metalen in de verste en diepste hoeken van onze oceanen worden gewonnen om onze elektronische gadgets te kunnen produceren.
Opvallend is dat het beeldscherm ook voor die waarschuwende kunstwerken het voornaamste medium is geworden. Met de komst van massamedia, internet en sociale media doen we bijna niets meer zonder het elektronische venster op de wereld. De lichtgevende monitor staat inmiddels in directe verbinding tot onze psyche, en ook ons vermogen tot verbeelding is steeds meer verbonden met het scherm. In de tentoonstelling wordt het beeld veelal ondersteund met narratieve audio en inleidende teksten waarin de thema’s en concepten van de werken worden verduidelijkt. Dat kan een hindernis zijn, maar is ook nodig omdat aan veel werken onderzoek vooraf gaat.
De tentoonstelling begint eigenlijk op het balkon van de Dokzaal waar Xandra van de Eijk een imaginaire onderwaterervaring visualiseert. De installatie ‘Ghost Reef’ functioneert ook als uitnodiging om de verbeelding te activeren die nodig is om de tentoonstelling te kunnen ondergaan. We zwemmen door de slalom opgestelde projectieschermen op weg naar werken die de toekomst verbeelden. De films ‘New Worlders’ van Flora Reznik en ‘The Martian Word for World is Mother’ van Alice Bucknell nemen een voorschot op de toekomst in een combinatie van fictieve vertelvoren, sci-fi en kleurverzadigde landschappen. In de werken wordt een balans gezocht tussen dystopie en utopie. Wat dat betreft is het werk ‘OFF-BLACK Fountain’ van Kutrina Sohn een stuk directer en concreet. Als enige sculptuur tussen de audiovisuele werken is het een duidelijke aanklacht tegen de winning van fossiele brandstof, maar gevat in de vorm van een betoverende bron.
Bij wijze van finale mogen we nog plaatsnemen in ‘Bond I – Mutualism’ van Deborah Mora & Virginia Vivaldi, een videosolarium waarin we worden aangemoedigd om ons te verenigen met de natuur, op te gaan in de plantenwereld en in elkaar. Zonder woorden. Een moment van meditatie. Voordat we de tentoonstelling verlaten en ons weer moeten verhouden tot de dagelijkse drukte. Het is lente, dus ook de hoofdstedelijke vermaak-economie staat weer in volle bloei.
De tentoonsteling Mutation is dagelijks geopend tot en met zondag 19 juni 2022 in Dokzaal, Plantage Doklaan 8 in Amsterdam.
Het live programma van FIBER Festival speelt zich af van 16-19 juni op diverse locaties in Amsterdam-Noord (bekijk het programma op de website).