Hier en nu in België

De curatoren namen vijf jaar de tijd om ateliers van jonge kunstenaars te bezoeken. Bijna 70 atelierbezoeken later is de selectie gemaakt en worden de resultaten in samenhang getoond op drie verschillende locaties. Behalve alle Belgische regio’s (inclusief het Duitstalige gebied) levert een bezoek aan NowBelgiumNow ook een kleine tour door de binnenstad van Antwerpen op waarbij we ruimtes binnentreden die niet doorlopend toegankelijk zijn.

De tentoonstelling zelf probeert diversiteit niet vanuit een politiek correct denkkader, maar vanuit de werkelijke betekenis van het woord te benaderen. Dat levert een aanmerkelijk interessanter en veelkleuriger beeld op dan de vele identieke tentoonstellingen die vandaag de dag de ronde doen bij de bekende instituten. In combinatie met de welgekozen positionering van de kunstenaars op de verschillende locaties, kunnen we eindelijk weer eens ervaren wat kunst op eigen kracht teweeg brengt.

We beginnen bij LLS Paleis dat is gevestigd in een voormalige snackbar in de binnenstad, tussen winkelstraten die met kunst niets van doen hebben. Kunstenaar/architect John Körmeling heeft er recent een nieuwe kozijn geplaatst opdat de hele gevel open kan worden gezet en ook grote werken naar binnen kunnen. Binnen zijn drie kunstenaars samengebracht die allen voldoende ruimte krijgen om zich goed te presenteren.

In de voorruimte worden we meteen verwelkomd met een tot de verbeelding sprekende installatie van Lisa Egio & Elliot Kervyn. We bevinden ons in een wereld dat het midden houdt tussen een parkeerplaats langs de snelweg en sprookjesland. Het verkeer raast om ons heen in de vorm van roltrappen en vrachtwagenmarkeringen in de nacht, geprint op billboard formaat. In het midden is een oase gecreëerd waar wij op de resten van boomstammen kunnen plaats nemen en uitkijken op een kabbelend dakgootbeekje waar met popcorn en gedachten gevulde kommetjes voorbij drijven. Het verdient aanbeveling om de installatie van binnenuit e ervaren en de details in je op te nemen. Keramische bollen wisselen af met tl-licht, schuimblokken en zakjes popcorn. Af en toe ontstaat er congestie in de waterbaan, maar al snel komt er iemand om het waterpeil weer op niveau te brengen waardoor de kommetjes weer verder kunnen dobberen. Het werk behoeft enige verzorging en dat maakt het er ook aantrekkelijker op. De installatie is een oneindige reis dat veel raakvlakken heeft met het moderne leven dat voor een steeds groter deel door economische impulsen wordt aangedreven.

In de achterruimte staat de tijd even stil. De schilderijen van Nokukhanya Langa zijn gelaagd en ontsnappen aan de definitie van wat een schilderij doorgaans is. Door hun forse formaat met onregelmatige kaders en een glooiend oppervlak lijken het uitsneden uit muren van verlaten gebouwen. Er zijn kleurrijke lijntekeningen op aangebracht die meer lijken op tekens en achtergebleven boodschappen. In het programmaboekje lezen we dat de veelkleurige spiraal verwijst naar het symbool van een groep Afro-Afrikaanse kunstenaars die in de jaren ’60 streden voor hun plek in een kunstwereld waar zij werden uitgesloten.

Helemaal achterin, in de voormalige betegelde keuken van  het pand, heeft Chris Hoeben een situatie gecreëerd die zijn atelier en ongetwijfeld ook zijn denkwereld weerspiegelt. De kunstenaar zelf is er vandoor gegaan, maar we zien de afwas die hij voor ons heeft achtergelaten, de afgedankte bananenschillen die hij in een doos  verzameld. Alles in klei, al dan niet gebakken. Er staan ook veel kunstwerken, waaraan wij niet direct kunnen zien of deze de voltooide staat al hebben bereikt. In situ hebben zij in ieder geval al een duidelijke werking. Of zij nu tegen de muur leunen dan wel zijn uitgestald in een geïmproviseerde wandrek.

De tweede locatie is een oud huis aan de Vlaamse kaai waar vroeger Trampoline Gallery (en daarvoor de galerie van Stella Lohaus) was gevestigd. Ontdaan van haar galeriefunctie vormt het nu het toneel voor enkele site-specific installaties. Maar in de voormalige galerieruimte is ook nog plaats voor de robuuste schilderijen van Yann Freichels. We wanen ons in één klap terug in de jaren ’80 toen de jonge Duitse wilde schilderkunst haar hoogtepunt kende. Aan het vermogen om handen te schilderen herkent men de meester. Er lijkt sprake van een wedergeboorte. De uitzichtloosheid, de innerlijke leegte en het gebrek aan toekomstperspectief werken hier als een waarschuwing voor de huidige crisis en de stagnatie die velen van ons op dit moment voelen op tal van maatschappelijke onderwerpen.

De gang, de keuken en het toilet zijn onder handen genomen door Coraline Guilbeau die de kleine kamertjes in geel licht heeft gezet. Ook hier doet het werk apocalyptisch aan. Het gele licht straalt door alle vensters naar binnen. Alsof de bewoners hals over kop zijn vertrokken nadat de nabijgelegen kerncentrale is ontploft. De bloemen blijven achter in de gootsteen, waardoor het lijkt of de verwerking van het menselijk leed door de nabestaanden al is begonnen voordat de ramp zich heeft voltrokken. Het servies in de kast heeft het overleefd. Maar misschien laat ik me teveel meeslepen door de associatieve mogelijkheden die het werk biedt.

We gaan nog verder en duiken de kelderruimte in die door Ian De Weerdt in een oude mijnschacht lijkt te zijn veranderd. De kunstenaar heeft zich hier ter plekke als een soort grafdelver uit de naad gewerkt. Maar het ‘witte’ goud dat in de kelder ligt opgestapeld heeft hij zelf gegoten in wokpannen. Het resultaat van hard werken heeft in de verschillende kelderruimtes een verschillende uitwerking. Een grafheuvel (inclusief gereedschap aan de muur), een spoor van schelpen in de gang leidt naar een knekelveld waar de gipsvormen tot boven de gasmeters zijn opgestapeld. Herinneringen aan het sociale leven sijpelen in de vorm van polaroid foto’s uit de kieren en holen van het gebergte.

Onze reis door NowBelgiumNow eindigt bij L.* A.* P.*,  dat ten noorden van het centrum gelegen is. In de kelder van deze voormalige autogarage zien we het residu van de performancepraktijk van Hannah Kalaora. Tijdens de opening heeft ze er een serie voorbereide acties uitgevoerd die allemaal draaien rond het begrip tijd, en vooral ‘hoe’ deze te spenderen. Elke performance duurde 5 minuten en bestond uit eenvoudige elementaire alledaagse handelingen. In de schilderijen die ze toont, zien we eenzelfde eenvoud terug. Een reiswekkertje, een bureaulamp, een slee, een plant (gecombineerd met een levende plant die model heeft gestaan). Aan de muur een klein televisiescherm waarop de uitgevoerde alsnog performances te zien zijn. Dat scheelt de kunstenaar ook weer een hoop tijd. Veel directer dan dit kan niet.

Ook Pierre Coric toont de overblijfselen van wat is geweest. In dit geval een narratief dat wat moeilijk te doorgronden is en in samenwerking met kunstenaar Garance Picard in een installatie wordt samengevat. Een tocht met een zeilbootje van Amsterdam naar Antwerpen eindigt in de haven van Antwerpen waar het in botsing komt met een steen, die voor de kunstenaar een mythische status heeft gekregen. Een latere zoektocht naar de bewuste steen levert niets op en daarom ligt er in de tentoonstellingsruimte een vervangingssteen. Samen met het zeil en een foto van de boot als bewijs van de tocht, wordt de steen als prop tentoongesteld. Maar de fascinatie ontgaat me en de vergelijking met de zeiltocht van Bas Jan Ader dringt zich onmiddellijk op.

Het dessert van de tentoonstelling komt van Sietske Van Aerde die schilderijen bakt alsof het slagroomtaarten zijn. In een serie feestelijke schilderijen leeft zij zich uit in olieverf, stopverf, plasticine en een oud overhemd. Het kan niet op. Waarschijnlijk is het Van Aerde zelf die zich vol levenslust onbekommerd, rennend en rokend door het leven slaat… de vrijheid tegemoet.

Een optimistisch einde van een vertelling met zeer uiteenlopende emoties en ervaringen. Ik kan niet wachten op 2026.

NowBelgiumNow is te zien tot en met 31 oktober 2021 op de locaties:
LLS Paleis – Paleisstraat 140, Antwerpen
L.* A.* P.* – Viaduct-Dam 12/14, Antwerpen
voormalige galerijruimte – Vlaamse kaai 47, Antwerpen

Met werk van Pierre Coric, Ian De Weerdt, Lisa Egio & Elliot Kervyn, Yann Freichels, Coraline Guilbeau, Chris Hoeben, Hannah Kalaora, Nokukhanya Langa en Sietske Van Aerde.