Het houtskoolvirus

De corona-uitbraak is eigenlijk geheel aan de kunstenaars voorbijgegaan. De ruimte van Quartair was al geboekt en het plan om onafgebroken aan wandvullende tekeningen te werken lag er al. Er hoefden dus geen noodmaatregelen te worden genomen. Alleen kunnen er geen groepen bezoekers worden toegelaten waardoor de geplande opening van aanstaande zaterdag een video-rondleiding zal worden.

Rik Buter en Hanna de Haan werken zonder vooropgezet plan aan een onderzoek dat er uit bestaat om, al doende, te bestuderen hoe het werk van twee kunstenaars kan samengaan. Het was een idee waar Buter al langer mee rondliep en De Haan leek een perfecte match. Hun werk ligt redelijk dicht bij elkaar, maar ze kenden elkaar niet echt.

Hun persoonlijke relatie doet er dan ook niet toe. De kunstenaars werken als collega’s met de mentaliteit van aannemers, van 9.30 uur in de ochtend tot ‘s avonds 11 uur. Tussendoor gaan ze even thuis eten. Er wordt nauwelijks met elkaar gesproken. Alles gebeurt door middel van het tekenen. Het is niet de bedoeling dat ze elkaar beter leren kennen of ideeën uitwisselen. Ze zijn gewoon begonnen, ergens in het midden op de rechterwand in de tentoonstellingsruimte. Binnen een uur kruisten hun lijnen elkaar en sindsdien is hun tekenproces met elkaar verstrengeld. De Haan begon met wat verticale lijnen om greep te krijgen op het speelveld. Haar tekeningen beginnen vaak met een meer chaotische structuur. Buter haalt het meer uit de fysieke beweging.

Voor beiden geldt dat ze het denken proberen uit te schakelen en zich zoveel mogelijk verliezen in het proces. Er wordt wel regelmatig afstand genomen om te zien hoe het verder moet. De eerste tekening is zo’n 20 meter lang (en anderhalve meter hoog) en oogt schetsmatiger dan de andere tekeningen. De tekening gaat twee keer de hoek om. Met name Buter heeft plezier in de perspectiefwijziging die dat teweeg brengt. Af en toe komt er enige figuratie te voorschijn. Sporen van architectuur en constructies lijken uit de koker van De Haan te komen maar er wordt door beiden op doorgewerkt. Het gaat er in de eerste plaats om dat er energie in de tekeningen zit. Ze hoeven niet voorzichtig te zijn. Conflicten zijn er niet. De derde tekening op de linkerwand kent veel stelliger lijnen, die verticaal ook het beeld uitlopen. Het is duidelijk dat de kunstenaars zich steeds vrijer voelen en steeds grotere bewegingen maken.

Elke avond gaan ze moe maar voldaan naar bed. Thuis worden ze een beetje bijgepraat over het coronavirus maar het zegt hen eigenlijk niets. Er is geen paniek. Als er ergens in Nederland sprake is van groepsresistentie dan is het bij deze tekenaars. De eerste nachten werd De Haan nog wel om 2 uur wakker, maar dat kwam voort uit de drang om verder te werken. Hoewel de twee bij Quartair over veel ruimte beschikken is het houtskoolvirus nog niet helemaal onder controle. De laatste dagen worden er wel grapjes gemaakt maar gesprekken vinden nog steeds niet plaats. Als er al wordt gesproken gaat het meestal over de kwaliteit van het houtskool of andere praktische zaken.

Tijdens mijn bezoek wordt gewerkt aan de vijfde en laatste tekening die de hoogste wand beslaat en het formaat heeft van de Nachtwacht. Het beeld is zwarter dan de andere tekeningen omdat er nog meer op doorgewerkt wordt. Ook is er door Buter flink in gegomd waardoor er meer grijze tussentinten en verlopen ontstaan. Een nieuwe stap voor De Haan. Ook de lijnen worden steeds dikker waardoor het soms meer op inkleuren dan op tekenen lijkt. Groter werken vergt weer een andere werkwijze. Bovendien valt nu op dat sommige houtskool niet heel erg zwart maar bruiner van tint is of juist blauwer. Door de doortekening en is het ook moeilijker om tot een dieper zwart te komen. Af en toe wordt er Siberisch krijt ingezet om dat op te lossen.

Er zijn nog twee dagen te gaan en dan zit het er op. Maar eigenlijk willen ze het liefst verder tekenen in een nog grotere ruimte. Wanneer ik het Haagse stadhuis van Richard Meier als canvas voorstel, wordt de suggestie met open armen ontvangen. Er wordt zelfs geïnformeerd of ik over de juiste contacten beschik die dat mogelijk zouden kunnen maken. Dus mocht dit bericht de gemeente bereiken, dan kan het als een open oproep worden gelezen.

Experimenteel Panorama van Hanna de Haan en Rik Buter is de komende week op afspraak te bezoeken bij Quartair, Toussaintkade 55 in Den Haag.