Gigantisme; alles moet (nog) groter
FRAC Grand Large — Hauts-de-France, Dunkerque
Zelfs in het Noordelijkste uiteinde van Frankrijk is een centrum voor hedendaagse kunst te vinden. De oude assemblagehal AP2, kenmerkend voor de scheepsbouw in Duinkerke, is nu een buitenproportionele hoge ruimte voor actuele sculpturen. Naast de hal is een gelijkvormig transparant tentoonstellingsgebouw als tweelingbroer neergezet, met uitzicht op de haven, het strand, de zee en de veerdienst naar Engeland. Zowel het uitzicht, het kunstgebouw als de huidige tentoonstelling zijn: gigantisch.
De hal biedt ruimte aan de meest monumentale kunstwerken. Allen zijn ze onderdeel van ‘Gigantisme’, een tentoonstelling waarin kunst aan industrie wordt gekoppeld en de slogan ‘size matters’ van toepassing is. We zijn bij FRAC Grand Large — Hauts-de-France, een regionaal instituut voor hedendaagse kunst. Gigantisme is enerzijds een referentie aan de grootsheid van de ruwe haven van Duinkerke en anderzijds het gevolg van de globalisering van de beeldende kunst en het toerisme. Alles is ‘big business’.
De tijd van kleine persoonlijke geconcentreerde werken van de meest individuele kunstenaar in het atelier is voorbij. Alles in de kunst moet groter, sterker en indrukwekkender. Want de beeldende kunst moet het opnemen tegen Holly- en Bollywood, megaconcerten, bezoekersrecords en (Olympische) stadions waar de Akropolis vijf keer in past. Dus een beetje succesvolle kunstenaar heeft nu zelf al een constructiehal nodig om zijn of haar megalomane plannen ten uitvoer te brengen.
Mentale landschappen
Zo heeft Liam Gillick een landschap van oud ijzer naar Duinkerke meegenomen en Anita Molinero hangt een grote kolom van polyurethaan aan de dakconstructie van AP2. Op onverwachte momenten horen we een harde zoemer en beweegt de gele kraanconstructie van de ene kant van de hal naar de andere. Wiens idee dat is, kan ik niet achterhalen.
Er is een fraaie installatie van Tatiana Trouvé die allerlei specifieke afstanden (o.a. van demonstraties en kunstenaarswandelingen) in touw heeft omgezet en in een monumentaal zwartgelakt katrollenarchief heeft ondergebracht: Eat your heart out brouwn! Het basisidee is vergelijkbaar, maar de schaal van het werk is van een totaal andere orde dan van haar voorgangers stanley brouwn, Piero Manzoni of Marcel Duchamp. Om over de benodigde budgetten nog maar te zwijgen.
Er zijn ook subtielere ingrepen. Ook deze zijn monumentaal van aard, maar minder zichtbaar. Zo heeft Carlos Bunga enkele pilaren van de hal in golfkarton verpakt en er enkele niet noodzakelijke steunberen aan toegevoegd. Ik zie dat sommige bezoekers de ingreep niet opmerken en er aan voorbij gaan. Voor hen is het werk blijkbaar niet gigantisch genoeg.
In het nieuwe gebouw zijn werken uit de eigen collectie en dat van het naburige LAAC (museum voor hedendaagse kunst) ondergebracht. Daniel Buren heeft er een eigen zaal om zijn opengewerkte (strand)huisje met uitzicht te tonen. En de monumentale waslijn van Ana Lupas wordt op de belvedère getoond tegen een achtergrond van Noordzee. Op verschillende manieren wordt verbinding gezocht met de plek waar dit eigenaardige kunstpakhuis staat. Bijna 80 jaar geleden vond hier een gigantische evacuatie-actie plaats van Britse-, Belgische- en Franse soldaten die de Hel van Duinkerke probeerden te ontvluchten. De veldslag tegen de Duitse opmars werd verloren maar de daaropvolgende evacuatie wordt hier als een groot succes gepresenteerd. Rondom dit gebouw werden in acht dagen bijna 350.000 soldaten in bootjes richting Engeland afgevoerd. Verschillende bunkers, musea en monumenten rondom FRAC herinneren hier aan. Nu is het opvallend stil. Vanuit de open ramen van dit kunstpakhuis horen we af en toe enkele meeuwen en het geluid van spelende badgasten op het noordelijke Plage de Malo-les-Bains (La plus belle plage du Nord!). Alles wordt uitgedrukt in de overtreffende trap. Of het nu gaat over een strand, een historische gebeurtenis of kunst. Over 100 jaar bestaat de hele wereld uit monumenten. Gigantisme ten top.
In een apart hoofdstuk ‘Space is a House’ wordt de relatie tussen kunst en design aan de orde gesteld. Er staat een elektrische tandenborstelpaneel van Arman. En ook Jan Henderikse en Henk Peeters komen voorbij. Modernisme en minimalisme als teken van de vooruitgang. Strakke interieurelementen worden afgewisseld met werk van Alexander Calder en Sol Lewitt. De huiskamer transformeert in een museumzaal. De oude industrie wordt overbodig. De scheepswerf gaat van staal over op kunststof en levert strakke witte zeilbootjes in plaats van grote drijvende containers en zware motoren. En zo verandert een werkloze assemblagehal langzaam in een monumentaal huis voor hedendaagse kunst.
GIGANTISME – Art & Industrie is te zien tot en met 5 januari 2020 bij FRAC Grand Large — Hauts-de-France in Dunkerque.