GOLF-Festival, new wave in Haarlem

GOLF-festival bouwt voort op het )toon)-festival, dat tot 2008 in Haarlem werd georganiseerd en elektronische kunst en muziek samenbracht in zeven succesvolle edities. Het gemis aan een dergelijk podium voor vernieuwing en experiment stond aan de wieg van dit nieuwe initiatief. Het samengaan van beeld en geluid of kunst en techniek zien we ook terug in het feit dat het programma grotendeels bestaat uit kunstenaarsduo’s en andere vormen van samenwerking.

In de benedenruimte vindt de eerste in tijd begrensde live performance van de avond plaats. Het duo Lucas Hoeben (Karla Hoeben en Martijn Lucas Smit) brengen een landschap van iconische kunstwerken in beeld en hebben componist Joost Nelissen gevraagd om daar een soundscape aan toe te voegen. De kunstenaars zitten tegenover elkaar aan een lange tafel en bedienen de audiovisuele vertelling No New Museums and Other Stories dat achter hen wordt geprojecteerd. Wat ze precies doen weten we niet, maar we zien gearceerd getekende animatiebeelden voorbijkomen waarin beelden uit de recente kunstgeschiedenis zijn verwerkt.

Ik zie hoe Ulay opnieuw een ontmoeting heeft met Marina Ambramovic tijdens The Artist is Present. Beuys stoeit verder met zijn coyote in I Like America and America Likes Me en het duo L.A. Raeven is nog verwikkeld in hun watergevecht Love Knows Many Faces. Er zijn ook beelden die ik niet meteen herken, maar we worden bij de les gehouden door Martijn Lucas Smit die aan het begin en aan het eind van de voorstelling ons af en toe op een vermanend rood en groen eliminatiescherm trakteert met een navenant hard geluid.

Mark IJzerman projecteert het drieluik Cantus Viscous waarin videobeelden uit het rijke LIMA/Montevideo archief worden bewerkt. Een videosynthesizer wordt gevoed met cassettebandjes waarop geluiden uit het videoarchief staan. Vervolgens vinden er bewerkingen plaats op het beeld door middel van filters en andere zaken waar ik niets van begrijp. Het proces levert een oneindige stroom van bewegend beeld op met patronen die soms blijven plakken en dan weer veranderen in een nieuwe fragmentarisch orde. En dat blijft ook mijn probleem bij dergelijke voorstellingen. We weten nooit precies waar we naar kijken en wat het gevolg is van menselijk handelen en wat door computers wordt gegenereerd. We weten dat er een meestal analoge bron is en dat er digitale data wordt verwerkt en dat het resultaat ons uiteindelijk weer analoog in beeld en geluid wordt voorgeschoteld. Over de probleemstelling of het beoogde resultaat komen we weinig of niets te weten waardoor het verschil met de totale willekeur voor de toeschouwer onmerkbaar is. En ook hier weten we niet wat er live gebeurt of wat voorgeprogrammeerd is en waarom dergelijke presentaties altijd langer duren dan onze nieuwsgierigheid aan kan. Halverwege dwalen de gedachten af naar andere plaatsen in tijd en ruimte. Een effect dat vroeger met vloeistofdia’s werd gerealiseerd.

Dat is anders bij Mariska de Groot. Haar performance Nibiru is een poging om de baan van de onbekende planeet X, die door ons zonnestelsel reist, zichtbaar te maken. En daar komt geen computer aan te pas. Wel een overheadprojector. De kunstenaar heeft een uiterst doorzichtige machine opgesteld dat bestaat uit een viertal pendules, een draaiend platform, een projectiespiegel en een naald die zich een baan in een zwartgekalkte glasplaat krast. De kunstenaar neemt de rol aan van gezagvoerder op de reis door ons zonnestelsel en bedient de installatie met gevoel en met kennis van zaken.

Haar presentatie wekt nieuwsgierigheid op naar de precieze werking, wat resulteert in een stroom van publieke belangstelling na afloop van de show. Het illustreert het verschil in perceptie tussen een experimentele demonstratie en een hermetische computergestuurde set van een vj die zich veilig achter een tafel met knoppen heeft verschanst.

Jaromir Mulders en Marlinde Vos besluiten de avond met een performance die zich ergens tussen een demonstratie en een voorstelling in beweegt. In Boot, Work, Reboot vindt opnieuw een verwerkingsproces van analoog bronmateriaal plaats. Bewegingskunstenaar Marlinde Vos neemt poses aan die met een camera worden geladen in de computer van Mulders. In de output die wordt geprojecteerd herkennen we nog het beeld van Vos, maar het wordt van haar weggetrokken de oneindige leegte in. Langs die weg verdraaien en vervormen de gefragmenteerde contouren evenals het geluid dat ook door de camera-opnamen wordt gevoed. Het proces herhaalt zich vele poses lang totdat de danseres zich bevrijd van het beeld en haar eigen weg gaat in de vrije ruimte. De projectie blijft achter en ontpopt zich tot een landschap met opvallend esthetische kenmerken die doen vermoeden dat niet het proces maar een schilder aan de knoppen heeft gezeten. Maar opnieuw blijft het gissen.

Enigszins vermoeid en mentaal afgedreven verlaten we het souterrain. Boven speelt Piano/Forte rustig door alsof de digitale revolutie nooit heeft plaatsgevonden. Hier komen we weer tot rust en tot overpeinzingen. We hebben ons door verschillende getijden en golfstromen laten meevoeren. Een weldadige ervaring. Maar we zijn ons ook bewust van de constatering dat we nog steeds aan het begin staan van een langdurige ontwikkeling waarin mens en machine tot een interessante pas de deux moeten zien te komen. Maar als het meezit komt er volgend jaar een nieuwe golf, die ons verder brengt op die reis naar het onbekende.

GOLF-Festival Haarlem, 21-23 december 2018 bij 37PK, Nieuwe Vide en debatcentrum Pletterij (in samenwerking met het Haagse kunstenaarsinitiatief Quartair).