First Dates: Charlotte Mutsaers vs. Dave de Leeuw

De twee kennen elkaar niet, maar desondanks heeft Dave met zijn schilderijen Charlotte kunnen verleiden tot een eerste ontmoeting. Het vindt plaats in de galerie onder het toeziend oog van publiek. Dave viel nog maar kort geleden voor Charlotte’s uitgesproken karakter en haar lef om zich in duidelijke bewoordingen over kunst uit te spreken. Charlotte op haar beurt viel op het eerste gezicht voor Dave’s figuratieve schilderijen die haar aan Ensor doen denken.

Al snel gaat het gesprek over de jaren ’80 toen Charlotte Mutsaers begon met lesgeven op de Rietveld Academie. Ze was er getuige van hoe de beoordeling van kunst in korte tijd drastisch veranderde. Een kunstenaar moest opeens een goed dichtgetimmerd verhaal hebben en precies kunnen vertellen waar hij of zij mee bezig was. Voor het eerst hoorde Mutsaers dat kunstenaars ook actief moesten ‘netwerken’. Het woord was nieuw voor haar en kwam haar buitengewoon smerig voor. Schoonheid werd een verdacht woord dat ten alle tijden moest worden vermeden. ‘Mooi’ diende te worden vervangen door ‘interessant’ of ‘bijzonder’. Maar mooi is volgens Mutsaers een begrip dat niets anders uitdrukt dan dat je ergens waardering voor kunt opbrengen. En de schilderijen van Dave de Leeuw zijn mooi. Het coloriet bevalt haar evenals de organische totstandkoming van zijn composities en het open karakter van de afgebeelde figuren. En dan die verbijsterend mooie handen! zowel in de schilderijen als in de tekeningen. Hoe komt het dat je dat in de vingers hebt?

De Leeuw vertelt op zijn beurt hoe hij aanvankelijk werd opgeleid tot regisseur maar uiteindelijk bij de schilderkunst uitkwam. Zijn olieverfschilderijen komen inderdaad zonder vooropgezet plan tot stand en schrijven zichzelf. Het belangrijkste is dat Dave zichzelf erin terug kan herkennen. Er volgt een gesprek vol schildersromantiek. Over het autodidactische zoeken naar eigen handschrift. Het autobiografische in het werk. Het onderbewustzijn dat bij het schilderen zo’n grote rol speelt. Ik zit vlak bij een schilderij en mijn blik dwaalt soms af naar het vrouwengezicht op het doek. Al voor aanvang van het gesprek meende ik het gezicht van Charlotte er in te herkennen. Die vrolijke mond met volle lippen. De eigenwijze neus en die levenslustige oogopslag. Ben ik de enige die dit onderbewuste portret van Charlotte ziet?

De gesprekspartners kunnen het goed met elkaar vinden. Er vallen geen ongemakkelijke stiltes, maar af en toe zitten ze wel op een hele andere golflengte. Dave verbindt zijn autobiografische schilderijen graag aan de wereld als geheel, terwijl Charlotte de dingen graag terugbrengt naar concrete gebeurtenissen en individuele ervaringen. Terwijl Dave het heeft over de kosmos, atomen en de supernova waaruit onze wereld is ontstaan, rijgt Charlotte de ene anekdote aan de andere waarin ze zich vooral richt op het specifieke en persoonlijke. De schilder en de schrijfster splitsen zich hier. Dave wijdt uit over zijn fascinatie voor de wetenschap en Charlotte vertelt over een droom waarin een paard probeerde om op haar schoot te zitten. Een onmogelijkheid in de realiteit natuurlijk, maar binnen de schilderkunst is het beeld prima te verwezenlijken. Mijn hoofd draait weer naar rechts. Wacht even, wat gebeurt hier? Het paardenhoofd op het schilderij, waarvoor ik eerder weinig aandacht had, toont inderdaad een brutale interesse in de schoot van Charlotte. En volgens mij heeft Charlotte het ook gezien.

Het gesprek komt weer terug op de handen in het werk van Dave. Het is het gereedschap waarmee we alles doen. Grijpen, liefhebben, schilderen en slaan. Handen zijn overal. Terwijl Dave zich afvraagt wat zijn relatie is tot het leed in de wereld, constateert Charlotte dat zij ‘globaal’ gezien helemaal niets voorstelt. En dat zij zich dan ook niet verantwoordelijk kan voelen voor alles wat er in de wereld gebeurt. En bovendien: hoe ver dient onze helpende hand te gaan? Tot het andere eind van de wereld?

Wanneer Dave vertelt over de rol van handen in zijn werk, maken zijn armen steeds grotere bewegingen. Ook hier speelt het onderbewuste blijkbaar een rol. Charlotte merkt op dat het frappant is dat je tijdens het schilderen nog gewoon kunt bedenken wat je vanavond zult gaan eten. Het schilderen gaat aan het denken voorbij. Tijdens het schrijven gaat dat niet. En even later moet ze denken aan hoe haar hand in een overvolle metro in Parijs een paal omklemde, samen met 12 andere handen. En hoe een van die andere handen het hare begon te strelen. De hand kwam uit een mouw maar het was haar niet meteen duidelijk wie of wat er aan die hand vastzat. Een wonderlijke ervaring. Opnieuw een thema voor een nieuw schilderij. Als Charlotte een schilderij mee naar huis mocht nemen dan zou dat het schilderij rechts van mij zijn. Het is een groot schilderij waarvoor ze helaas geen ruimte heeft, maar het is trefzeker gemaakt en enigszins duister. Ondertussen zie ik het nog steeds als een hommage aan Charlotte zelf.

Vond je het leuk? vraagt Charlotte aan het einde van de date met Dave. Natuurlijk. Charlotte heeft ook geen spijt van haar komst. Het was een geslaagde date. De cruciale vraag aan het eind van het televisieprogramma wordt niet gesteld: gaan jullie elkaar nog een keer zien? Komt er een tweede date? Maar na het overhandigen van het afscheidscadeau van Dave aan Charlotte weten we dat Charlotte Dave nog vaker zal gaan zien. Voor deze tekening heeft Charlotte wel plaats aan haar muur.

Wanneer ik de galerie verlaat, passeer ik nog eenmaal de sculptuur ‘Himalia’. Een naakte vrouw staat op de palm van een hand. Voor Dave is die hand de wereld of in ieder geval de planeet waarop wij leven. Voor Charlotte is het waarschijnlijk een verdwaalde handschoen, waarvan Charlotte zich afvraagt van wie deze toch zal zijn?

De tentoonstelling ‘Mumbling the phrases’ van Dave de Leeuw is nog te zien tot en met 22 december 2018 bij Hoorn & Reniers, Toussaintkade 70 in Den Haag.

Een volgende date vindt plaats op zondag 2 december. Dan is er een kunstenaarsgesprek tussen Paul Bogaers en Ossip bij …ism project space.