Art The Hague Symposium

Dat het niet goed gaat met de kunstmarkt in Nederland en België is al een tijdje bekend. Zowel België als Nederland behoren niet tot de internationale centra voor hedendaagse kunst, maar ze nemen daarbinnen desalniettemin een betekenisvolle plek in. Galeries en kunstenaars nemen deel aan internationale beurzen en tentoonstellingen, maar ontbreken op de hoogste podia van de mondiale kunstcentra, waar het grote geld wordt verdiend. Internationale mega-galeries en beurzen drijven de prijzen steeds verder op. Maar wie profiteert daarvan?

De kunstenaar in ieder geval niet. In Nederland en België behoren zij nog steeds tot de laagstbetaalden met een schamel eigen inkomen van ca. 15.000 euro. En dat is publiek en privaat geld bij elkaar opgeteld. Een full-time kunstpraktijk zit er dan niet in. Maar er worden wel topprestaties van hen verwacht.

Voorafgaand aan het gezamenlijke debat zien we presentaties van Dirk de Wit (Kunstenpunt) en Rogier Brom (Boekmanstichting). Er worden veel cijfers getoond en deze worden nauwgezet statistisch vergeleken, maar wanneer ze er een oorzaak voor de ontwikkelingen moeten worden benoemd blijft het gissen. “Een mogelijke oorzaak zou kunnen zijn…” is een terugkerend zinsdeel in het verhaal van De Wit. En daarop volgt dan een bekend feit waarvan we vermoeden dat het een grote invloed heeft op de kunsten (de krisis, bezuinigingen bij overheden en bedrijven, kunstenaars die steeds meer reizen, clustering van de markt, digitalisering). Wel een interessante vraag van De Wit komt voort uit zijn kritische houding ten opzichte van de ecologische voetafdruk van de kunstprofessional. Leidt al dat reizen ook tot nieuwe ontmoetingen? Of bereiken al die art fairs en biënnales gewoon steeds hetzelfde publiek, dat achter de ‘internationale’ evenementen aan reist. Van Basel naar Sao Paulo naar Miami, en weer door naar Venetië?

Waar Kunstenpunt de beschikking heeft over honderden cv’s van Belgische kunstenaars, doet Rogier Brom van de Boekmanstichting het met de databases van ArtFacts, DutchCulture en het Mondriaan Fonds. Maar de cijfers komen behoorlijk overeen met zijn Belgische collega. Nederlandse kunstenaars en galeries doen internationaal mee, maar scoren niet op de ranking. In de kunstenaars top 1000 van ArtFacts moet Nederland het vooral hebben van Mondriaan, Appel, Dumas, Dijkstra (en Johan Cruijff). Jonge levende kunstenaars dringen er niet in door en dat zorgt voor een verdere afvlakking. De Nederlandse kunstenaars zoeken het ook internationaal meer in het publieke domein dan in de markt. Ze reizen naar Azië of Zuid-Amerika voor een residency maar slaan de bekende vakantiebestemmingen van internationale verzamelaars over. Maar als kanttekening dat hun galerie ook nog geen vierkante meter wandruimte in Basel kan betalen, natuurlijk.

Dus hoe nu verder?

De jonge Rotterdamse galerist Yvonne de Jong (Assembled by Root) schuift aan en vindt dat de galerie nieuwe presentatievormen en media moet gebruiken om de kunstmarkt te vernieuwen. Ook samenwerking is het toverwoord voor succes. In je eentje redt je het niet. Phillip Van den Bossche (Mu.ZEE – Oostende) ziet ook een rol voor het museum om de publieke en private sector samen te brengen. In zijn museum vindt een pilot plaats waarbij verzamelaars geld inbrengen om tentoonstellingen met jonge kunstenaars mogelijk te maken. De verzamelaars schaffen daarbij werk aan van de exposant en het museum doet dat ook (binnen de financiële mogelijkheden). Rune Peiterse (Platform BK) keurt alle plannen voor vernieuwing goed, maar houdt ook het belang van de kunst en de kunstenaar in de gaten. En daarbij blijft de publieke sector ook op lange termijn noodzakelijk. Omdat daar ook alle marktsuccessen uiteindelijk uit voortkomen.

Toch valt me op dat één aspect als een vast gegeven wordt beschouwd. Musea, galeries, kunstbeurzen moeten constant veranderen. Meegaan met de tijd. Wellicht kunnen ook nieuwe (digitale) vormen worden gezocht om de kunstmarkt te veroveren. Maar ‘de kunstmarkt’ zelf staat niet ter discussie en lijkt een enorm rotsblok dat niet in omvang of vorm kan veranderen. Er is niemand die het bereik van een jonger kunstpubliek ter discussie stelt. Of de vraag waar de nieuwe verzamelaars worden gekweekt? Maar volgens het programma van Art The Hague komt dat onderwerp zaterdag ter tafel. Dan zijn ook de young collectors uitgenodigd.

Terug naar de beurs. Deze opent met ATH Drawings, een separate tentoonstelling met door galerist Maurits van de Laar geselecteerd werk op papier. Het is een goede intro op de beurs waar, zoals gebruikelijk op een art fair, alle smaken door elkaar hangen. Deze meer coherente presentatie van werk, dat zichtbaar door één curator is samengebracht, brengt de bezoeker weer in de juiste stemming om zich ontvankelijk op te stellen voor alles wat er op de beursvloer komen gaat.

Hierbij een impressie van ATH Drawing, de beurs zelf volgt later…