De kwaadaardige schoonheid van radioactieve bomen

Van Veen heeft zich flink vastgebeten in het onderwerp. In 2014 bezocht ze de omgeving van Fukushima. Daar kwam zoals bekend na een tsunami in 2011 de Daiichi kerncentrale in de problemen.

De gevolgen van deze kernramp voor het landschap waren immens. De toplaag is radioactief. De overheid maakt het landschap dan ook grondig schoon.

Dat schoonmaken is een immens proces dat Van Veen samen met Barbara Prezelj op afstand heeft gefilmd in de film Unsettling Dust. De film werd vertoond op het Uranium Film Festival in Rio de Janeiro (ja, dat bestaat).

Hoe die schoonmaak werkt, kun je zien in deze korte documentaire van National Geographic. Na de schoonmaak keren mensen langzaam naar zeker weer terug naar dorpen in de omgeving.

Mensen die terugkeren, moeten er heel voorzichtig leven want achter elk zandkorreltje kan een radioactief stofdeeltje verborgen zitten. Radioactieve zwijnen zijn een plaag geworden (gelukkig zijn ze niet gemuteerd in bloederige monsters in games en films meestal gebeurt).

Daarnaast bezocht Tineke van Veen ook regelmatig Fort de Vaujours. Niet ver van Parijs was dit bos ooit de test-site voor kernproeven. Ook hier geeft de natuur een grimmige, desolate indruk.

Het maakt post-apocalyptische games als Fall-out of Metro: Exodus ineens wat realistischer. Bekijk ook de prachtige foto’s van de leftovers bij Fort de Vaujours op de website van Tineke van Veen (ik ben zelf sowieso wel gevoelig voor urbex-fotografie). Ze hadden zo als decor in die games gepast.

En wat een triest beeld. De verdorde bomen in dit Franse bos kijken treurig en hulpeloos naar de kijker: dit is een bos dat zijn taak als bos is kwijtgeraakt.

Het zou al te makkelijk zijn geweest om een serie sobere foto’s van die bomen in zwart-wit te laten zien. Als een reeks fotografische rouwkaarten zouden ze aan de muur hangen. En mensen zouden er denk ik snel lyrisch over raken.

Je moet niet altijd de gemakkelijke oplossing kiezen. Tineke van Veen gebruikt een zelfgebouwde camera; die iets heeft van pinhole-fotografie. Dat geeft sowieso een mooie suggestie van mysterie en dynamiek in een foto. Ze geven de bomen een rare, bijna kwaadaardige schoonheid.

Daarnaast zijn er veel verschillende kleuren (soms roestbruin, zwart, groen). En foto’s met streepjes licht erin. De foto is zelf radioactief geworden.

De stap naar schilderkunst wordt gemaakt met een paar onverwachte knalblauwe kunstwerken. In het midden zien we van planten uit de omgeving van Fukushima; waaronder de clematis, anijs en een ‘nucleaire’ rijstplant:

Een expositie met veel verhalen. Een bril die mensen in de jaren vijftig kregen als ze getuige waren bij het testen van atoombommen. Een steen met een eigen radioactief verhaal (in een kunststof doosje). Het kraakt de plaag van saaiheid die foto-exposities vaak parten speelt.

De waarschuwing is duidelijk: je bent een rund als je met uranium stunt. Je kunt er ook een documentaire voor aanzetten, maar kunst werkt nu eenmaal op een andere manier.

De paradox is dat het op de aarde eigenlijk meevalt met radioactiviteit. In de ruimte krijgt een astronaut in het International Space Station gemiddeld wekelijks een even grote stralingsdosis als wij op aarde in een heel jaar ontvangen (bron). Dat komt gewoon van de zon, dat ding dat wij zo koesteren op onze planeet als de bron van alle moois.

Dat bewijst wel weer dat de natuur zoals gebruikelijk twee gezichten heeft. Net zoals een verdorde boom voor iets moois en iets griezeligs kan staan.

De expositieruimte van Stichting Ruimtevaart bevindt zich aan de Lange Beestenmarkt, vlak achter Billytown, en is open van vrijdag tot en met zondag van 13:00 – 17:00. De expositie duurt nog tot 27 maart. Je kunt (tot 19 maart) meteen de groepsexpositie Hete Spek in Billytown meepikken – of even een bezoekje brengen aan het boekhandeltje van Billytown. Unsettling Dust is ook bij Stroom Den Haag te zien.