verhaal (25 november 2021) – handen en voeten

De Zwitserse kunstenaar Roman Signer (1938) staat in het open veld met een witte wollen muts over zijn gezicht getrokken. Die muts zit, met een touwtje, verbonden aan een vuurpijl die rechtop naast hem staat. Op het moment dat die vuurpijl afgevuurd wordt, vliegt de wollen muts steil omhoog, ins blaue hinein. De muts is vogel geworden. Het gezicht van Roman Signer wordt zichtbaar. Wat een prachtig, simpel maar exact uitgevoerd kunstwerk. En ook nog heel grappig. Het werk draagt de titel: mütze mit rakete (1983).

Daar sta je dan, plotseling van je warme witte muts beroofd. Terwijl het winter is en er sneeuw ligt. Een klein ‘geënsceneerd’ drama. Een mens eensklaps beroofd van een comfortabel kledingstuk. De mens, één stap dichter bij zijn onbeschermde naakte staat. Die toestand, die hem/haar zo kwetsbaar maakt, zo dicht bij alle andere dieren.

Zijn kunstwerken, zijn bijna allemaal opgezet als ‘Aktion’. Wij, de beschouwers van zijn kunstwerken, zien dat werk meestal, na de voltooide actie, op film. Hij noemt zijn werken ‘kurzzeitskulpturen’ en ‘dynamische erscheinungen’.
Zo zag ik eens, in één van zijn films, voetstappen in beeld verschijnen, Roman hield zijn camera naar beneden gericht. Die voetstappen gingen richting een flauwe hobbel in de weg, een kleine brug, over een beek.
Zij stopten halverwege dat bruggetje. Dan zag je een rechterhand met daarin een metalen blik. Dat blik werd op de leuning van de brug gezet, en met duim en wijsvinger in de beek gemikt. De camera keek het dobberende blik lang na. Tot je ‘de kikvors’ niet meer zag. Wat gebeurde hier?
De oplossing van het raadsel kwam aan het eind van het filmpje, je ziet een hand een dode kikvors van het plaveisel schrappen. Die kikvors wordt voorzichtig in het blik gedaan, de deksel gaat dicht, de schoenen beginnen te lopen.
Je begrijpt dat de kikvors aan het water wordt teruggegeven. Want, zeg nou zelf, wat moet een kikvors zonder water? Wat een mooie daad, de dood omtoveren tot leven.
Een buitengewoon ontroerend kunstwerk. Groots in zijn eenvoud.

Hij zei ooit in een interview: ‘ik ben een verlegen mens, dus kijk niet vreemd op als je van mij alleen mijn handen en voeten ziet.’ Dat was ook zo, en ik vind dat een mooie houding, de uitvoerder die zichzelf nauwelijks toont, alleen het hoogstnoodzakelijke. Degene die de Aktion uitvoert probeert uit beeld te blijven, zodat het kunstwerk zelf in het volle licht komt te staan. Het moet nu eenmaal door iemand uitgevoerd worden, wil het bestaansrecht krijgen, maar om die persoon gaat het niet. Dat troost in een tijd waarin de idiootste clownerieën elkaar staan te verdringen om aandacht. Waar de sociale media de Godsganse dag uitschreeuwen: ik, ik, ik, nee ik. Hé, zie je mij wel!

Roman Signer heeft zich onmerkbaar omgedraaid en is het beeld uitgelopen.