Post-Corona met kunstenaar Alex Meidam

Dacht je in maart 2020: ik ga nu een schildersdagboek beginnen?

Zo is het zeker niet begonnen! Het was nog 2019 en ik hoorde in het nieuws dat er in China COVID-19 was opgedoken. Een vriend van mij, natuurkundige, zei: “Deze zou wel eens een staartje kunnen krijgen…”

Vanaf eind januari was ik onafgebroken op mijn atelier, ook zaterdags en zondags. Ik ben er ingegaan en niet meer uitgekomen. Ik kon toch nergens heen!

Als je kunstenaar bent, wil je reflecteren op de tijd en de maatschappij waarin je leeft. Ik gebruikte de informatie die ik las voor de schilderijtjes die ik maakte. Die haalde ik uit diverse media op de dag zelf. De eerste doekjes in februari kregen als werktitel ‘There is something in the air’. Op de achterkant van de schilderijtjes die ik maakte, staat een soort label met ‘Stay home’, een nummer, datum en een titel.

Ik had geen plan; het gebeurde gewoon. Ik sprak er veel over met Lynda, mijn vrouw, en ecosoof Henk Oosterling. Fotograaf Rick Messemaker legde vast hoe ik de verf maakte. Gaandeweg werd het een soort Gesamtkunstwerk. De titel van de tentoonstelling (The Covid Diary: sparks in the dark) hebben we ook samen bedacht.

Kun je je doorsnee coronawerkdag van vorig jaar eens beschrijven?

Ik begon ‘s ochtends te lezen. Als hetzelfde nieuws in verschillende media stond, besloot ik daar een titel op te baseren. Daarna begon ik met het prepareren van een doekje van 20 x 20 cm. Ik werkte al een tijdje met roest, maar als je gewoon roest op een doekje smeert, is het binnen een week weg.

En dat van 27 februari 2020 tot 28 februari 2021! Vanaf november besefte ik pas dat je de schilderijtjes als een dagboek terug kon lezen. En toen ik in februari te horen kreeg dat ik bij Pulchri kon exposeren, kwam pas echt het idee van een schilderdagboek. Ik kon het in de Mesdagzaal ook allemaal ophangen. Genoeg ruimte, 250 vierkante meter.

Waarom eigenlijk roest?

Ik heb lang met houtskool gewerkt. Roest was een nieuwe ontdekking. Hoe dat gebeurde? Tja… Ik denk doordat houtskool stoffen uit de lucht absorbeert. Wat doet dat nog meer? Dat bleek dus ijzer, ijzeroxide. Zo ontwikkelde ik het idee om met ijzeroxide slechte stoffen uit de lucht te filteren.

Ik schraapte de roest van een oude fiets of oude doorgeroeste machines, deed het in bakjes, en begon ermee te werken. In mijn werk speel ik al langer met het hergebruik, zoals van oude boeken.

Ik laat eigenlijk het simpelste van simpelste zien. Zelfs een kind weet wat roest is. Toch zie je het weinig in kunst. Het geeft geen kleur, het geeft geen respons. Maar het absorptievermogen van roest is visueel zo mooi! Het glimt niet, het reflecteert niet, het absorbeert echt!

En ik dacht er ook over in ecologische termen. Roest heeft met vervuiling te maken, van lucht, water, aarde. Aerosolen mengen zich met O2. Zo worden ze opgenomen in mijn schilderijen, want zuurstof reageert constant met roest.

Door die reactie blijven de schilderijen met de tijd een beetje van kleur en vorm veranderen. Ik leg het ook zelf vast op foto’s zodat ik per periode de veranderingen zie. Dat maakt het extra interessant voor mij om met roest te werken. En ze zijn ook niet te restaureren! Het werk werkt door.

Creatief haalde je veel uit de coronaperiode, maar hoe vond je het persoonlijk?

In april heb ik ook het schilderij The Mystery of Melancholy gemaakt. Dat was een schilderij van Giorgio de Chirico uit 1914. Je ziet een meisje omringd met leegte en stilte in een stad. Dat symboliseerde heel goed wat ik hier zag. Ik kwam bij de Coolsingel, daar liep niemand, ik liep op de markt bij de Hoogstraat, daar was niemand. Ik vond het heel unheimisch. Dat verwerkte ik toen in een van die schilderijtjes.

In de maand april was er ineens een lichtpuntje: fabrieken draaiden hun gas terug, er werd minder gevlogen, autogereden en gevaren.

De kleur van de luchten die je toen zag, deden mij denken aan vroeger, toen ik in Zandvoort in de duinen zat te kijken naar de onmetelijke blauwe hemel. Dat staalblauwe van de hemel, dat fascineerde mij ontzettend en maakte deze moeilijke maanden wel weer een beetje goed. Ook dat gevoel verwerkte ik in m’n schilderijen.

Hoe verliep de expositie in coronatijden?

De Mesdagzaal in Pulchri, Den Haag is wel een kathedraleske zaal. Als je langs de 368 schilderijtjes loopt, is het net of je langs de kruisgang van Jezus loopt. Je leest je cultuur in beelden. Alles hangt met elkaar samen.

Ik zag het ook als een circulaire ervaring. Het is eigenlijk circulaire schilderkunst, zowel materieel als fysisch. Die schilderijen verwijzen naar elkaar. Alles vertaalt zich in elkaar. Die relaties zijn erg belangrijk. Een voorbeeld is hoe de schilderijen zijn opgehangen. Ik ben van linksonder begonnen, de hele zaal rond, tot augustus.

Daarna heb ik er nog een reeks boven gezet en weer de zaal rondgegaan, terug naar het beginpunt. Je kijkt zo in de tijd terug en je kijkt met de tijd mee, het is niet ‘piramidaal’, zoals exposities meestal worden ingericht. De schilderijen dwingen je op een bepaalde manier te kijken.

Bij de opening mocht ik 25 mensen uitnodigen. Later kwamen mensen op afspraak kijken. Ik had het geluk dat naarmate de expositie vorderde de maatregelen versoepelden, zodat er nog een hausse van voorbijgangers kwam.

En ben je nu ook coronamoe?

Nou… dit is eigenlijk maar een voorbode van wat er straks globaal gaat gebeuren met de klimaatcrisis. Die schaalsprong moeten we nog maken. We zijn er nog niet van af! Ik ben nu bezig met grotere doeken. Maar ook keert alles terug, maar altijd anders. Alles hangt met alles samen. Het is een kwestie van tijd. Mijn schilderijen zijn zo een soort feedbackloop.

© Video’s en foto’s The Covid Diary:sparks in the dark: Rick Messemaker