EXTRACT – De nieren, hersenen, longen en meer van Itamar Gilboa
De Jegens & Tevens Collectie
‘Van harte welkom bij de rondleiding in zaal 3 van de Jegens & Tevens collectie, met werken van de Nederlands-Israëlische kunstenaar Itamar Gilboa.’
‘Wow… wat is het hier groot…’
‘En zo hoog!’
‘Zaal 3 is honderd meter hoog, honderd meter breed. Die lamp daar aan het plafond lijkt klein maar is echt reusachtig! Natuurlijk wel een spaarlamp want wij zijn bij Jegens & Tevens wel zuinig op het milieu. Het idee van deze zaal is dat kunst met meer ruimte beter binnenkomt bij de bezoeker. Kent u elkaar trouwens?’
‘We liepen toevallig samen deze ruimte in.’
‘Helemaal toevallig.’
‘Da’s mooi. Ik beloof niet minder dan een confrontatie met uw eigen vergankelijkheid. Goed, laten we maar gaan. We moeten nog een stukje afleggen voor we bij de kunstwerken komen aan de andere kant van deze zaal.’
[ ze doen tien passen ]
‘Is dat een lever op de grond?’
‘O ja, die lag hier al inderdaad. Dat is een lever. Een chromen lever om precies te zijn.’
‘En daar twee nieren?’
‘Goed gezien! Twee chromen nieren op een plateautje.’
’Is dit een biologieles? Of kunst?’
‘Beide! U kijkt naar de inhoud van een kunstenaar. En dat bedoel ik letterlijk… Itamar Gilboa maakte samen met professionals kopieën, extracten, van organen in zijn lichaam. U kijkt naar de nieren én de lever van de kunstenaar zelf.’
‘Dit zijn zijn nieren?’
‘Dit zijn zijn nieren.’
‘Van chroom?’
‘Van chroom.’
‘Waarom?’
‘Oei, lastige vraag. Vragen we ook ‘Waarom?’ als Van Gogh een zonnebloemenveld schildert? Of als Damien Hirst een haai op sterk water zet? Of als Jeff Koons een enorm paasei maakt?’
[ in koor ] ‘Ja.’
‘Die laatste was misschien niet het beste voorbeeld inderdaad… Het zit zo: Itamar Gilboa gebruikt zichzelf als startpunt. Niet zijn karakter maar zijn eigen data. Voor zijn vorige grote project, het Food Chain Project, schreef hij op wat hij in een jaar at. Daarna presenteerde hij de 8.000 gegeten producten in porselein. Nu nog te zien in Lisse. Iemand stoft die trouwens ieder jaar weer opnieuw af. Denk daar maar eens aan als je klaagt over je huis schoonmaken.’
[ stilte ]
‘Wat betekenen zijn lichaamsdelen dan? Ik mis een soort lading of betekenis.’
‘Ja, die mis ik ook.’
[ Ze lopen naar een scherm waarbij de lagen van herseninhoud in een hoofd te zien zijn in een alsmaar doorlopende video ]
‘Ze betekenen wat ze betekenen… Het is letterlijk een body of work, zo heet het ook… Gilboa maakte bijvoorbeeld van het actieve deel van zijn hersenen een video. Weer een stap verder dan de schok die we ervoeren als mens toen in de zeventiende eeuw Rembrandt zijn beroemde anatomische les van dokter Nicolaes Tulp maakte. In plaats van ‘We zijn spieren!’ is het nu ‘We zijn hersenen!’ We hebben het altijd over mensen en karakters maar we zijn toch echt een product van ons brein. Dat merk je helemaal als je brein niet goed meer werkt. En al die gedachten en gevoelens zijn gewoon een smurrie onder je schedel… Dát is de kunstenaar die je bewondert met zijn artistieke brein… En omdat alles weerspiegelt zet het je zo misschien aan het denken over je eigen vergankelijkheid.’
[ Ze lopen door ]
‘Hier liggen de meeste ‘werken’ geëxposeerd. Het chromen skelet van Gilboa. Hier zijn schedel. Daar zijn alvleesklier. Voet, hand, oren. Chromen longen. Best ironisch. Chroom komt van chromiet en da’s gedolven door mijnwerkers die vaak longklachten krijgen.’
[ Ze lopen verder ]
‘En hier… aan de andere kant van de zaal… Gilboa’s ruggengraat.’
‘Lijkt op een gekartelde slang.’
‘Dacht ik ook meteen.’
‘Ja, een ruggengraat zonder context is een krachtig beeld, vind ik. Zonder ruggengraat stellen wij als mens niets voor. Zowel figuurlijk als letterlijk. We zouden als een soort lappendeken op de grond liggen. We zouden niets kunnen doen, hooguit eten en ontlasten, tv kijken. Maar niets wat de mens zo menselijk maakt. Deze ruggengraat vertegenwoordigt alle wonderlijke dingetjes die ons levend maken. Niet het hart, maar de ruggengraat is het centrale stuk van de puzzel van een uit elkaar gehaald lichaam. De ruggengraat verbindt je wandelmachine met je bovenkamer. Het rechtop lopen kenmerkt ons als homo sapiens en zonder deze ruggengraat had Gilboa nooit zichzelf kunnen zijn… niet als kunstenaar en niet als homo sapiens… [ Wijds gebaar naar de zaal en dan met luide, galmende stem: ] Als ook maar een van deze onderdelen niet had gefunctioneerd bij u of bij mij of bij wie dan ook, hadden we hier niet zo kunnen genieten van kunst!
[ stilte ]
‘Is hier ook een wc?’
‘Op weg naar zaal 4 heeft u er een. We lopen nu weer terug.’
‘Mooi. Een golfwagentje zou nu wel handig geweest.’
‘Dat vind ik nou ook.’
© foto’s van de auteur tijdens expositie in 2019 in Beelden aan Zee. Overzichtsfoto: © Beelden aan Zee / Gerrit Schreurs
