Clowns die een dutje doen

Je loopt binnen en daar liggen drie beelden op de grond. O nee, het is maar één niet-levende clown, een man en zijn zoontje die ernaast lagen, komen net overeind. En het is verrassend aanlokkelijk om hetzelfde te doen. Het museum als kunstspeelplaats.

Je wilt ze bijna troosten, deze depressief ogende clowns in de expositie Vocabulary of solitude in Boymans van Beuningen. De melancholische schaduwzijde die de meesters van de slapstick vermoedelijk nodig hebben om ‘geinig’ te kunnen zijn.

De clowns van Ugo Rondinone zijn met zijn allen een dag uit het leven van een individu, met verschillende titels als ‘ademen’, ‘herinneren’, ‘voelen’. Ze lijken sprekend op elkaar maar zijn toch allemaal net even verschillend, hebben allemaal verschillende gelaatsuitdrukkingen.

Een serieuze kunsttentoonstelling die zelfs in staat is om kinderen te vermaken! Ze zijn dol op de kleuren, de clowns, en geven verklaringen waarom ze hier zijn. ‘Ze doen een dutje van hun werk’, is de analyse van een jongetje in bovenstaande film. ‘Ja, omdat ze zo moe zijn geworden van hun werk,’ analyseert een meisje.

De clowns zijn er niet willekeurig neergelegd door Rondinone (oorspronkelijk Zwitser, woont nu in New York). Bepaalde perspectieven als je rondkijkt zijn zo aardig dat zoiets niet door toeval kan ontstaan. Rondinone maakt inderdaad maquettes voor iedere tentoonstelling, en in bovenstaand filmpje kun je hem na ongeveer vier minuten zien schuiven met miniclowns in een miniboymans.

Er zijn niet alleen maar clowns. Het is alsof ze een half clownsinterieur hebben meegenomen. Belangrijk in de expositie is de aanwezigheid van de regenboog (getiteld Vierzehnterseptemberzweitausendundfünfzehn). Verder zijn er nog kleurrijke ramen, kaarsen, gloeilampen en clownsschoenen.

Voor wie het nog niet door had, romantische symbolen zijn belangrijk voor Rondinone. Dat begon met bewondering voor romantische landschappen. ‘Sociale onderwerpen waren in de mode toen ik studeerde. Een hang naar romantisch landschap in die tijd werd als stom, gek en kitsch beschouwd.’

Een fantasierijke kunstenaar. Een man die het kunstenaarschap ‘een middel voor spiritualiteit’ noemt. Zijn werk zit vaak tegen het naïeve, romantische aan, en dankzij z’n felle, primaire kleuren lijkt hij een beetje een erfgenaam van mensen als Hundertwasser en Corneille.

Hundertwasser is geen onaardige vergelijking want net als die beroemdheid heeft Rondinone niet snel grenzen voor zijn eigen werk. Laura Hoptman, curator van het MoMA, noemt hem treffend een ‘ambidexterkunstenaar’, die graag van medium naar medium hopt. Voorbeelden zijn de eigenaardige Moonrisebeelden in San Francisco. Of het neonkitscherige Hell, Yes!. Vorig jaar was hij nog in Tilburg te zien tijdens Lustwarande ‘15 met The Thoughtful. Alledrie totaal anders.

Rondinone gaat zijn eigen gang, pakt vleugjes popart mee, en zijn stijl is populair. Hij exposeert sinds de jaren negentig wereldwijd.

Maar wat moet je er nou van vinden, een zaal vol peinzende clowns? De twee meest voor de hand liggende reacties: te makkelijk voor ‘echte kunst’ versus knap dat je zo speels kunt denken als kunstenaar. Charlatan of juist kinderlijk plezier?

Persoonlijk denk ik dat het fijn is als kunst een veelzijdige familie blijft en dat je tegenover de soms ingewikkeld denkende hedendaagse kunst gewoon een zaal met clowns kunt vinden. Voor Rondinone is het sowieso een non-discussie. ‘Ik werd een kunstenaar omdat ik voelde dat je een bepaalde vrijheid hebt om je eigen wereld op te bouwen.’

Er is denk ik ook niets mis met iemand die zegt: ‘Ik vind het belangrijker dat mensen kunst voelen, dan dat ze het begrijpen.’ Wat stelt kunst voor als je niet emotioneel betrokken kunt raken? Modieuze golven hebben in elk geval geen enkel vat op de man, en dat is zeer te waarderen in de kunstwereld die soms te makkelijk trends kopieert.

En het eigenaardige is dat zoveel clowns in een ruimte echt wat met je doet als mens. Niemand blijft koud onder zo’n hoeveelheid sombere clowns. Een soort confrontatie met de naïveteit van je eigen jeugd – toen je al een beetje sceptisch was over die blije personen in rare pakken, maar ze toch maar vertrouwde. Wie vervolgens It heeft gezien of gelezen denkt er misschien anders over.

En wie kan het oneens zijn met het meisje in de video dat stellig zegt: ‘Het zijn wel poppen, maar het is wel kunst.’

De expositie is nog tot 29 mei te zien in Boymans van Beuningen.

(Foto’s © C. Angelovski en V.K. van den Berg)