Caspar Berger: je eigen skelet als kunstwerk
Weinigen zouden ervoor kiezen om hun skelet zo te delen met anderen zoals Caspar Berger dat doet. Hij vereeuwigde zijn eigen skelet in kunstwerken die hij zelfportretten noemt. De expositie Bone is nu te zien in Beelden aan Zee.
Via een filmpje van een paar minuten kun je precies zien hoe het ging. Berger ging in een CT-scanner liggen, liet zich lichaam scannen en vervolgens werden de botten met de 3D-printer geprint. Zo kan het zijn dat je een paar dagen later naar je eigen schedel zit te kijken.
Het is een onderwerp waar je je fantasie op kunt loslaten, en dat is precies wat Berger ermee heeft gedaan, tot en met namaakmedicijnenverpakkingen en zegellak aan toe. Om maar iets te noemen: Berger liet een forensisch expert een beeld maken op basis van een kopie van zijn schedel (Skeleton / Self-portrait 21). Hij liet een schedel zinken in een pilaar (Plinth Portrait). Hij zette botten op sterk water (Culture Glass).
Dat is spraakmakend en origineel genoeg om op te vallen. Hij won er de Singer Prijs 2013 mee en Vrij Nederland schreef een artikel over hem.
Schedels, schedels, schedels
Het krachtigste werk is helaas niet aanwezig op de expositie. Via Skeleton / Self-portrait 22 (niet te verwarren met bovengenoemd nummer 21) heeft Berger zijn eigen schedel verzilverd, en volgepend met teksten. Hij heeft dat gebaseerd op een zeventiende-eeuwse reliek in een Britse abdij.
Ik zie hier denk ik meer in dan in de beroemdste dure schedel op dit moment, For the Love of God van Damien Hirst. Als troost is er dit filmpje waarin we kunnen zien hoe Skeleton tot stand kwam:
Ook Skeleton / Self-portrait 20 is niet aanwezig. En dat zal ook met het materiaal te maken hebben: achttienkaraats goud. Bergers rechterbovenarmbot (de humerus) is vereeuwigd in drie kilo goud. ‘Het is een klassiek thema, maar ook een technologisch hoogstandje’, zo legde Berger uit in Vrij Nederland.
Maar er is ook veel wel. Zo kunnen we kijken naar Narcissus: zijn gezicht in zilver. Het lijkt op een doodsmasker. Je kunt het werk dichtklappen en in een koffer doen. Via deze link kun je het werk bekijken in een toepasselijke ruimte: het Teylers museum in Haarlem.
Meditatiemausoleum
De mogelijkheden van je botten verwerken in kunst blijken bijna eindeloos als je deze expositie bekijkt. Je kunt ze bijvoorbeeld in stenen banken verwerken. Die zijn in een soort tempeltje geplaatst.
Aan het einde ervan zien we een filmpje waarin botten, aan ballonnen vastzittend, langs vliegen. Het is een ruimte die prima zou kunnen dienen als meditatieruimte, maar ook doet denken aan een mausoleum.
Don’t be afraid of becoming a bench heet het werk, maar het had ook Don’t be afraid of sitting on a bench kunnen heten.
De kussentjes liggen klaar maar slechts weinig mensen gaan op andermans botten zitten. Of is het omdat de botten in de banken net kauwgomvlekken lijken?
Don’t be afraid of becoming a bench © Janine Roos
Minstens zo mysterieus, en zo aan het denken zettend over vergankelijkheid, is de in de pilaar zakkende schedel (Plinth Portrait). Het geeft een unheimisch gevoel als een object uiteindelijk lijkt te verdwijnen in het voetstuk waar het op is neergezet. Tegen juni is het misschien wel kopje onder gegaan.
Forensische kunst?
Ook een forensisch expert kan een zelfportret maken. De expert kreeg de 3D-print van de schedel en ging ermee aan de slag, Hij maakte op basis van zijn ervaring een gezicht bij de schedel.
Als kunstwerk loop je er snel aan voorbij, maar het is toch vernieuwender dan je denkt. Conceptuele kunst die laat zien dat kunst en misdaad onverwachte raakvlakken blijken te hebben.
Skeleton selfportrait 21 © Janine Roos
Referentie is sowieso erg belangrijk bij deze expositie. De schedel werd in de zeventiende eeuw in Vanitas-stillevens verwerkt. Berger geeft er een verrassende wending aan in zijn eigen Vanitas.
De botten op sterk water doen dan weer denken aan wetenschapsmusea zoals Teylers inderdaad. In de vorige exposities zijn vooral griezelig aandoende zelfportretten aan de orde geweest.
Knap werk op de grens van wetenschap en kunst. Niet veel zullen Berger zijn voorgegaan, en nog minder zullen het zo goed hebben aangepakt.
Het is wel veel hardcore deze expositie over vergankelijkheid. Alles is raak en scherp. Wat ik een beetje mis, is het mysterie. De technische kant maakt de zelfportretten lastig om ontroerd van te raken of van te kunnen wegdromen. Iets meer ronddolen in mysterieuze kunstnevelen zou wel helpen.
Tot 1 juni te zien in Museum Beelden aan Zee.