Stille klanken klinken langs draden van Paul Verheul
Op dit moment vult Paul Verheul de ruimte van de Heerenveense kunstruimte Afslag BLV met een creatief onderzoek waarin hij probeert te ontdekken wat draad als materiaal doet. Daarvoor heeft hij het canvas als het ware uit elkaar getrokken. Draad voor draad ontrafeld. Niet om er op te schilderen, maar om het te gebruiken als materiaal. Wat brengt het hem als kunstenaar? Welke gedachte roept het op? Kan ik iets met het gebaar dat hij in het materiaal tot uitdrukking brengt?
Een lied zingt in de koorden van Paul Verheul. Als ik mijn oor te luisteren leg, hoor ik de akkoorden. Ik zal de draden willen plukken, tokkelen. Met de vingers aanraken om de vibratie te voelen. Als met de hand langs de spijlen van een hek. Maar tonen klinken niet in Afslag BLV. Althans niet hoorbaar in de ruimte. Het is er stil. In gedachten zet ik het geluid aan. Bij het zien van de geïnstalleerde werken van Paul Verheul hoor ik het spel, de samenklank.
Paul Verheul maakt de ruimte hoorbaar in zijn gespannen draden. Hij verbindt het ongrijpbare karakter van licht, lucht en ruimte tot een tactiele installatie. De luchtstroom speelt ermee. Lopend langs de installaties, laat de wind het kunstwerk bewegen. ‘Song’ is één van de installaties met touw in Afslag. De koorden hangen los gespannen van de ene wand naar de andere. Het beweegt vrij in het onhoorbare lied van de ruimte. De luchtdruk die de bezoeker teweeg brengt, brengt leven in het schijnbaar dode materiaal. Naast een verbinding met muziek, kan de installatie ook een vertaling zijn van de vloedlijnen op het strand. Het wassende water noteert een lied in het zand. Zonder woorden, zonder notenschrift.
Verheul is een beeldend kunstenaar met fascinatie voor onderzoek naar de betekenis van gebaren en materialen in zijn werk. Daarbij blijft hij niet aan de oppervlakte van de zichtbare werkelijkheid. Hij graaft zich dieper in de materie in. Komt met abstract schijnende beelden uit de aardlagen naar boven. In zijn installaties is de zwaartekracht van wezenlijk belang. Die natuurlijke kracht trekt het kwetsbare materiaal naar zich toe.
Door onbezonnen horizontaal draden te trekken door de verticaal gehangen koorden, tekent Verheul het verhaal in de ruimte. De getrokken lijnen vormen een speels transparant gordijn. Hier is de boodschap helder uitgebeeld, terwijl het vertelde verhaal misschien steken laat vallen. In de 2D werken, die goed beschouwd toch meer ruimtelijk zijn, zet Verheul een expressieve belijning op het los getrokken doek. Het gedubbelde garen geeft doorzicht. Er zit een tastbare diepte in de compositie. Het maakt het werk levendig en transparant. De klanken druipen er van de doeken.
Verheul maakt ook tekeningen, schetsen die meer zijn dan een concept voor een installatie. Hij is hierin de tekenaar die op begrijpbare manier het verband tussen weven, schrijven en het maken van markeringen bestudeert. Hij voert handelingen uit die sporen en onderbrekingen achter laten, lees ik op het informatieblad bij de expositie. Er ontstaan ritmes van beweging. Verheul tekent lijnen naar zich toe en stoot al krassend andere af. Hij scheurt delen weg om nieuwe elementen te laten opkomen. Het verleden breekt door het heden heen. Aanwezigheid van vlakken vult de afwezigheid van patronen op.
De muur – lees het papier – is telkens opnieuw bekrast, waar de schoonmaker de pleisterlaag voortdurend opheldert. De kunstenaar gumt uit en schuurt weg. Om de onderlaag te reinigen. Er blijven sporen achter van eerder gebruik. Deze maken deel uit van een nieuwe vormgeving. Het werk is in gesprek met zichzelf. En vertelt een verhaal in dynamische expressie. In zijn installaties en gelaagde werk durft hij de heersende regels van de kunst los te laten. Hoewel de mores van de kunst allang niet meer leidend is voor veel kunstenaars. De academische grondslag staat zijn onderzoekende karakter niet in de weg. Hij laat dat fundament waarop zijn kunnen vorm kreeg onder zich. Die basis geeft hem de brutaliteit om met zijn werk een verfrissende en vernieuwende kijk op de schilderkunst te geven.
‘Steady Pace’ van Paul Verheul is tot en met 20 augustus 2023 te zien bij Afslag BLV, dependance van Museum Belvédère, Minckelersstraat 11 in Heerenveen.