The Collager – het onverwachte plakken

Op dit moment worden in de galerie nog tot en met 29 juni werken van collagekunstenaars getoond. Curator is Peter Boersma, zelf actief als kunstenaar en vrijwilliger bij Galerie Noord. Hij nodigde een zevental door hem bewonderde kunstenaars uit binnen- en buitenland uit en voegde zijn eigen werk daaraan toe. Een lang gekoesterde wens ging daarmee in vervulling. Want Boersma liep al jaren rond met het plan een tijdschrift over collagekunst te beginnen. De tentoonstelling vormde de aanleiding om dit plan tot uitvoering te brengen. Als aanvulling op het getoonde werk bij Galerie Noord stelde hij het eerste nummer samen van The Collager – Pasting the unexpected.

In de publicatie zijn de kunstenaars via hun werk met elkaar in gesprek, in de galerie zijn de composities per kunstenaar gegroepeerd. Ieder een eigen wand, een eigen plek om voor zich te spreken. En dat doen ze overtuigend. De blik van de bezoeker heeft moeite de aandacht te verdelen. Iedere wand heeft een eigen aantrekkingskracht. Het werk is zo boeiend dat het mysterie van de uitdrukking niet eenvoudig te vatten is. Doordat iedere ‘salonhanging’ een eigen verhaal heeft, zijn de werken per kunstenaar goed te beschouwen en op waarde te schatten.

Vormen de verhaallijnen in de expositie aparte hoofdstukken, in het tijdschrift lopen deze door elkaar. Het magazine heeft naast de tentoonstelling daarom een extra dimensie. De werken presenteren zich als groep. Ze hopen zich niet op maar lopen door elkaar om met elkaar te communiceren. Zo ontstaan interessante gesprekken. Nieuwe zienswijzen zijn mogelijk en andere standpunten kunnen worden ingenomen.

De expositie is de aanleiding voor het magazine. Het is te bekijken als de catalogus bij de tentoonstelling. Alle getoonde werken in de galerie zijn afgedrukt. Door vormgeving en opmaak staat de uitgave echter op zichzelf. Het is op zichzelf een collage om door heen te bladeren. De expositie is een samengestelde reeks, van voorbijgaande aard, het tijdschrift heeft eeuwigheidswaarde. Met het karakter van de collage in gedachten is het design speels en dwars van alle conventies opgezet. Samengesteld uit diverse formaten vellen en verschillende soorten papier krijgt vorm. De met elkaar communicerende tweetallen in het hart van het blad zijn zorgvuldig gekozen en klinken samen. Deze combinaties nemen de meeste ruimte in en beslaan de grootste vellen. Op de kleinere omslagbladen is de compositie eveneens stemmig afgewogen, de lay-out is in balans. Het ruwe tussenformaat, waaromheen de glossy pagina’s zijn gevouwen en waarin het ’expositiekatern’ steekt, herbergt teksten over en van de acht kunstenaars die hun werk tonen. Deze woorden en zinnen zijn in onregelmatige kolomblokken gedrukt om in de collagestijl te passen. De naam van de kunstenaar is gezet in verschillende lettertypes.

De collage is een oud verhaal in een nieuwe jas. Bestaande fragmenten die uit een verhaal zijn gelicht en met andere delen een nieuwe vertelling vormen, hergebruik van uitgeknipte of gescheurde beelden. Flarden realiteit maken abstract sprekende beelden. Niet bij elkaar passend maar toch aansluitend, een moodboard van zelfexpressie. “Collages zijn een deel van ons dagelijks leven”, zegt Eduard Bezembinder, één van de deelnemende kunstenaars. “We worden gebombardeerd met beelden. Zelfs onze dromen zijn collages, flarden van belevenissen en emoties waar we weer volstrekt nieuwe beelden van maken.”

De beelden die de collagekunstenaars samenstellen geven het idee van gedroomde voorstellingen. Surrealistische momenten smelten samen. Soms gerelateerd aan het bestaan, de natuur, het verleden, of reizen in de breedste zin. Om de wereld te duiden en handzaam te maken wordt deze eerst overhoop gehaald. Bestaande herkenbare beelden worden uit elkaar getrokken en gemengd tot een abstract realistische omgeving. Daarbij wordt uiterst zorgvuldig omgegaan met compositie, vorm en kleur. In de collagetechniek is niets wat het lijkt. Door de bestaande beelden te mengen hervormen de uiterlijke verschijningsvormen zich en sta je als beschouwer zelden op het goede been. Visuele woordspelingen, contrasten maken verschillen en overeenkomsten zichtbaar, lichtvoetige verrassingen door technische foefjes maken van het resultaat een interessante samenstelling.

Beleeft Herman Fontein de wereld als verknipte ansichtkaart om de horizon te verbreden, herbeleeft Jannie Hiskes haar gescheurde persoonlijke familiegeschiedenis en hergebruikt Josefien Alkema oude onafgemaakte tekeningen uit haar eigen ladekast. “Een beeld kan het onzichtbare met het zichtbare verbinden”, meent Alkema, “het moment met de oneindigheid.” Jens Wortmann op zijn beurt is gefascineerd door de drie essentiële fasen die het maken van een collage omvat: deconstructie, transformatie en wedergeboorte. Ofwel knippen, omvormen en plakken – het reconstrueren van een eens gepresenteerde afbeelding. Het scheppen van een nieuwe uit de oude wereld.

Voor Peter Boersma maken kleuren en geuren van oude documenten, de structuur van verschillende papiersoorten en de historie van verhalen en afbeeldingen het creëren van collages tot een zintuiglijke ervaring. Harri Kalha drukt met visuele creatie ideeën, denkbeelden en fantasieën uit. Hij beschouwt het maken van collages als het nemen van beslissingen; opties uitsluiten; lievelingen aan de kant zetten. Zijn werk heeft een mystieke onderbouwing, waarin denken en zien twee verschillende waarden hebben. Het werk van Anke Roder heeft de natuur als bron. Op haar composities stralen abstracte knipsels in wolkerige kleuren, waarover delen van bloemen lijken getekend. De fragmenten van foto’s zijn zo gekozen dat ze de oorspronkelijke betekenis en uitdrukking hebben verloren. In Galerie Noord is ter aanvulling op de tentoonstelling een stuk gelaagd golfkarton op schragen gelegd. Het dient als tafel voor een tweetal leporello’s  gemaakt door Roder. Uitgelegd zijn dit filmstroken waarop een onbekende maar interessante wereld zich voordoet. Zo vullen expositie en magazine elkaar aan.

The Collager is te zien tot en met 29 juni 2023 bij Galerie Noord, Nieuwstad 6 in Groningen..

Met werk van Anke Roder, Eduard Bezembinder, Harri Kalha, Herman Fontein, Jannie Hiskes, Jens Wortmann, Josefien Alkema en Peter Boersma.

Tijdschrift The Collager, pasting the unexpected, No.1, Summer 2023.