Rollende manen in Museum Het Valkhof

Museum Het Valkhof in Nijmegen is bekend van de collectie Romeinse opgravingen uit de omgeving. Dat is best wat. Want Noviomagus was in de Romeinse tijd de grootste stad in wat nu Nederland is. Op het hoogtepunt in de 2e eeuw leefden er 5.000 tot 6.000 inwoners. En het museum heeft dus ook veel fraaie vondsten uit de Romeinse tijd.

(Overigens waren er verschillende perioden, verschillende Romeinse kampen en verschillende Romeinen (bekijk het verschil tussen de 1e eeuw en de 2e eeuw). En dan waren er ook nog Bataven.)

Het museum probeert met andere exposities ook andere bezoekers aan te boren dan alleen archeologiefetisjisten.

Een van die exposities is grappig genoeg niet in een van de vele zalen in Museum Het Valkhof te zien, maar alleen op de trappen die je gebruikt om naar je kluisje, de wc, of de bovenverdieping te lopen. Dit is de installatie ‘lawine!’ van Oscar Peters.

Peters was vorig jaar ook in Den Haag te zien in de Elektriciteitsfabriek met ‘Volta’. In de video hieronder legt hij al uit dat hij wel iets heeft met spanning. Hij streeft ernaar om de kijkers een ‘psychologische ervaring’ over te brengen, of te wel een adrenalinekick. Net zoals een goede horrorfilm of een achtbaan doen.

Hij deed dat eerder ook in Amsterdam, waarbij hij kunst over een achtbaan liet razen.

In Nijmegen laat hij manen op je af denderen. Althans, als de stekker erin zou zitten. Ik heb deze manen – die ook lijken op reusachtige tennisballen – zelf niet in actie gezien, dus ook niet de kunst op de beste (kinetische) manier ervaren.

Er is vast een reden voor. Maken ze te veel herrie en schrikken bezoekers af? Dan is Oscar Peters denk ik heel tevreden.

Kunst en entertainment mogen best wat dichter bij elkaar staan, vindt hij. Dat is wel vloeken in de kunstkerk maar wie zich enigszins verdiept in de kunst van games weet dat de fusie allang aan de gang is. Kijk maar eens naar de trailers van mooie games als Gris, Botanicula of Rusty Lake Paradise.

Ook in cinema is het heel gewoon om kunst en entertainment te kruisen. Die link is geen toeval. Met rollende ballen denk ik meteen aan de beroemde scène in Indiana Jones and the Raiders Of The Lost Ark (1981) waarbij Harrison Ford bijna onder een bal geplet wordt. Zelf noemt Peters ook een scène uit Buster Keatons Seven Chances (1925).

Daarnaast zijn manen van oudsher spannend. Denk aan de mythes over de nooit zichtbare achterkant van de maan. Volgens wetenschappers zijn het ook de manen (bij Jupiter en Saturnus) die de meeste kans hebben om leven te bevatten. Grote kanshebbers zijn Europa en Enceladus.

Over adrenaline en schokeffect gesproken: de interventies van Folkert de Jong (Cool collection II OMINA) zijn daar ook goed in. Een vervolg op de eerste Cool Collection uit 2019.

Meestal ben ik niet zo dol op interventies. Ze ogen vaak te bedacht. Of te wel in het jargon van het museum: ‘In de synergetische wisselwerking tussen archeologische objecten en hedendaagse kunst ontstaan nieuwe dialogen en verhalen.’

Hier werkt de combinatie van Romeinse erfenissen en de inspiratie van De Jong heel prettig. Hij haalde uit de collectie wat hij fascinerend vond, en dat levert met hulp van curatoren Melchior Jaspers en Renee Schuiten-Kniepstra een eigenzinnige en vooral duistere collectie op.

Met roots in het verleden. Bij de beroemde loden lady zag je net nog Romeinse parfumflesjes (wat ze de doden al niet meegaven in hun grafkisten) en vervolgens zie je ze ook bij het beeld hierboven (rechts).

Ze doen me ook soms denken aan de lichamen van de omstreden exposities van Gunther von Hagen (tegenwoordig ook in Amsterdam: Body worlds).

Misschien dat de felle kleuren zich iets te nadrukkelijk contrasteren met de grijsheid van de Romeinse munten en vazen. Toch is het knap hoe iemand de horrorkant van kunst, het macabere, zo goed weergeeft. Het duistere gevoel rondom de voortekens (en de dood) komt goed over. En wie zegt ons niet dat we in 2122 sarcofagen krijgen die er zo uitzien zoals deze?

Museumcollecties mengen met hedendaagse kunst is trouwens een specialisme van De Jong. Hij deed dat eerder in Evreux, Wakefield en Antwerpen.

Ik vind dat allebei een stuk interessanter dan de expositie Rettet den Wald! in Museum het Valkhof. In de geest van Joseph Beuys’ protest (hij riep in 1972 op tot actie om het milieu te redden) is dit een reactie van hedendaagse kunstenaars.

Ik bekijk alles netjes maar je wordt zelden vrolijk van thema-exposities die zo moralistisch zijn ingestoken. En wat voor thema, klimaatverandering! Een thema dat de laatste jaren met stip de top drie van meest herhaalde kunstonderwerpen is ingerold (de andere twee zijn gender en identiteit).

Beuys was trouwens nog bescheiden met 7.000 bomen in Kassel. Tegenwoordig heeft men het al over miljoenen of miljarden bomen planten. Een supermiddel om de aarde te redden! Toch is het niet zo simpel. Belangrijker is dat je de juiste bomen plant op de juiste plek. Luister naar deze podcast voor meer informatie.

Overal is hier het hart op de juiste plaats, en dat is mooi om te zien, maar zelf heb ik liever tijdloos entertainment en escapisme à la de rollende manen. Die rollen gewoon gelukzalig zonder een hoger doel na te streven.

Lawine en Cool Collective II zijn te zien tot 27 maart 2022. Rettet den Wald is te zien tot 5 december.

Museum Het Valkhof bezoeken? Reserveer een tijdslot.