Kunstarcheologen die vinden wat ze niet zoeken

De werken van de twee ervaren kunstenaars kunnen op het eerste gezicht niet meer van elkaar verschillen. De een: kleurrijk, en steeds dezelfde rechthoekige vormen en hetzelfde onderwerp: de stad. De ander: zwart-wit, en verschillend in vorm, materiaal, onderwerp.

Ze passen toch bij elkaar als een kop en een schotel. Zo gaat het bij beiden om gelaagdheid. Bij de een om gelaagdheid binnen het werk, bij de ander om gelaagdheid buiten het werk.

Waar bij Bart Benschop het werk eindeloos varieert binnen de beperkingen, varieert het werk van Thom Vink per definitie. Echt niets is hetzelfde. Het is lastig om te kunnen zeggen: ‘Dat is nou een typische Vink’, tenzij je zijn werk goed kent, denk ik.

Neem de hier tentoongestelde werken. Een maquette van straatlampen met een berg in het midden. Een foto van een maan met de letter N. Twee ballen, wit en zwart, onder een foto van beregende ramen. Een lichtbak met een plattegrond van dertig (aaneengesloten) kamers. Een video-opname van een alsmaar draaiend gebouw. Een foto van een berg ijs. Een streperige tekening gemaakt met carbon. Het is duidelijk: vormen en materialen worden uit hun ‘gewone’ context gehaald.

‘Een kunstarcheoloog’, noemt galeriehouder Frey Feriyanto hem. Kunst die je niet maakt, maar vindt. De foto van de berg ijs ontstond bijvoorbeeld nadat Vink tijdens een reis had gezien hoe een heuvel van de een op andere dag was verdwenen.

Je ziet Vink al als een soort Indiana Jones de wereld rondreizen, niet in de grond gravend met een pikhouweel, maar gravend in de mogelijkheden die de aarde biedt aan ideeën. Geen wonder dat Vink veel vertoeft in het buitenland, met name Japan en Finland.

Hoe zit het met deze werken? Ze zijn erg raadselachtig. Verwacht van Vink geen duidelijkheid. Het mysterie is juist onderdeel van het werk. Hiervoor ga je zitten, staren, denken. Die N op die maan. Stikstof? Het noorden? Een stad genaamd N? In een ander werk blijken kristallen ineens belangrijk te zijn. Wiskunde lijkt ook overal terug te komen. Er is ergens een onzichtbare sleutel aanwezig en de kunstenaar heeft die goed verstopt.

Bij Benschop klaart het opeens op. Hier doen de werken zelf het werk. De kleuren knallen van het perspex af. Zijn rechthoekige panorama’s kun je van links naar rechts bekijken en weer terug, op afstand als geheel, van dichtbij in details.

Benschop zegt zelf dat hij als passagier op de snelweg de beelden in de camera laat ‘ontstaan’. In Jegens & Tevens heeft Benschop twee keer toelichting gegeven over zijn werkwijze, hier en hier.

Uit een van de interviews: “Ik heb de snelheid van de snelweg ook nodig. Door te fotograferen terwijl we rijden, stapelen de lagen van het landschap zich op in de camera. Ik ben altijd op zoek naar een element van toeval. Snelheid is daarbij een gereedschap. In een split second moet je reageren en beslissen of je beeld op je film toelaat.”

Toeval is echt essentieel. Het zal een klus zijn om elke keer het kaf van het koren te scheiden, maar de troost is dat je soms geweldig in de roos schiet, zoals het mooie werk Moon over Marin (2005).

In die zin is het alleen maar toepasselijk dat in Windows and Trees toevallig, door het zonnetje vandaag, passerende fietsers en voetgangers weerspiegeld worden. Zo spiegelt dit werk zich naar een extra artistieke dimensie.

Dat past eigenlijk perfect bij zijn werkwijze van serendipiteit, het vinden van iets wat je niet zoekt. Zijn werk gaat ook niet over locaties. We zien (vermoedelijk?) Japan in de werken, maar het lijkt ook veel op New York. Het gaat erom hoe mensen met hun ruimte omgaan. Is het kritiek op de stad, is het een liefdevolle ode? Het is geen van beide, denk ik, het is slechts observatie.

Ik hou zelf ook veel van toeval en serendipiditeit en deze panorama’s doen mij dus veel plezier. De lolbroek zal lacherig mompelen: ja, ik kan ook wel foto’s over elkaar heen leggen en roepen dat het een kunstwerk is. Benschop heeft er zijn vak van gemaakt om geduldig te passen en meten totdat ene unieke beeld ontstaat.

Dit is eerder werk dat vergelijkbaar is met monniken die ooit dagen deden over het maken van een miniatuur of een initiaal. En naar mijn idee zijn het juist de geduldige monniken waar we tegenwoordig in de kunst een chronisch gebrek aan hebben.

Time Zones duurt nog tot komende zondag 10 mei. Galerie Helder is open op vrijdag, zaterdag en zondag 13.00 – 19.00, en op afspraak.