Het fenomeen Florencia, voor eeuwig vastgelegd

Ze waren van plan om een werkoverleg te houden maar het gesprek nam een andere wending. ‘Het is net een film die hier aan je voorbij gaat,’ zei Stephan. ‘Alle types die hier langskomen…,’ zei Rieme, ‘dat zou vastgelegd moeten worden.’

Dus waarom geen boek maken over Florencia? Waarom ook niet? Beiden hadden als ontwerper al ervaring met het maken van boeken. En ze hakten de knoop door: er zou een fotoboek over Florencia verschijnen – voorzien van enkele teksten.

Het was het begin van een project waarvoor de adem een stuk langer moest zijn dan ze aanvankelijk in gedachten hadden.

In een merkwaardig nisje van de ijssalon nemen ze tijd om even terug te blikken nu het project zo goed als ten einde is. De wc is er vlak naast. Ze speculeren hoeveel jaar de plaatjes van het mannetje en vrouwtje al op de deur zitten. Zo besef je dat hier werkelijk bijna nooit iets verandert, zoals het glimmende plafond, dat er al zit zolang iedereen zich kan herinneren.

‘Kijk’, zegt Stephan terwijl hij wijst naar een hoek van de zaak, ‘daar stond vroeger een echte boom en nu een namaakplant. Er verandert dus toch soms iets.’

Met wederom Florenciakoffie dampend op tafel, blikken ze terug op de beginperiode. Ze dachten aanvankelijk dat het project niet veel extra werk zou opleveren.

Stephan: ‘We dachten: we verzamelen wat mensen bij elkaar, vragen er wat fondsen voor aan. Dat was een misrekening… We hebben ons niet gerealiseerd hoeveel werk het wel was. De crisis heeft ook niet geholpen in het vinden van de nodige financiële bijdragen.’ Rieme: ‘De mensen die de charme van dit project inzien, zijn nou eenmaal geen multinationals.’

Wel werden ze gemotiveerd door een oneindige stroom enthousiaste reacties. Stephan: ‘Joh, zeggen ze dan, ik kwam er vroeger al, met mijn opa. Ik vind het zo leuk om daar te zitten en naar mensen te kijken!’

Ze zochten een passende fotograaf. Die was snel gevonden: Otto Snoek, bekend van zijn confronterende straatfotografie (Why not, Rotterdam, Ukranian Crossroads). ‘We dachten meteen aan hem’, zegt Stephan, ‘en het paste ook precies in zijn straatje.’ Rieme: ‘Een verschil is dat hij meestal in de openbare ruimte fotografeert, zoals op pleinen. Daar is de mogelijkheid om beweging en passerende mensen vast te leggen. Hier zitten mensen stil. Je hebt dan een andere relatie met het publiek. Maar hij is heel goed met mensen.’

Otto Snoek had er ook wel oren naar, dus dat was geregeld.

Maar het boek was niet compleet zonder redactionele bijdragen. Ze wilden niet te veel geschiedenis en feitjes, geen incrowd Haagse sfeer. Het is een fotoboek, met vooral aandacht voor de verschillende mensen die hier komen. Rieme: ‘Dat je proeft in beeld en tekst wat voor mensen er komen en welke nostalgische waarde de zaak heeft.’

Uiteindelijk werden George Vermij en ondergetekende voor de tekst gevraagd. Het betekende urenlang zitten op het terras van Florencia, koffie drinken en ijs eten. Maar er moest wel gewerkt worden, dus goed kijken, luisteren, praten met klanten, interviews houden.

We namen onze research serieus en kwamen terecht in uiteenlopende plaatsen als de voormalige Capitoolbioscoop aan de De la Reyweg (nu een kerk met live tv-uitzendingen), een buitenwijk in Dordrecht, de binnenstad van Utrecht, het Haags Historisch Museum en het Gemeentearchief. Sommige geïnterviewden hebben nog gewerkt met de oude baas, Eduardo Talamini. Anderen kwamen hier al ijsjes halen in de oorlog.

Een man onderbreekt ons gesprek. ‘Is die kaastosti soms voor jullie?’

We maken van de gelegenheid gebruik om nog maar wat koffie te halen. Eén euro, vermoedelijk kun je het nergens goedkoper krijgen. En altijd uit dezelfde oude koffieketels.

Als we weer allemaal in het hoekje zitten, vertelt Stephan over de medewerking van Frank Bovenkerk. Hij is cultureel antropoloog en schreef in 1982 een onderzoek met alle ins en outs over Italiaanse ijssalons. George en ik hebben hem voor het boek gesproken en hij wilde vervolgens wel een artikel voor het boek schrijven.

Rieme: ‘Bovenkerk beschrijft hoe uniek die ijscultuur is. De Italiaanse ijsverkopers waren migranten die opgenomen werden in onze cultuur maar daarnaast toch ook hun eigen cultuur behielden.’ Zijn artikel zorgt voor een extra laag in het boek.

Hoe keek Florencia eigenlijk naar het project? ‘Ze waren wel positief’, zegt Stephan. Adriana, de huidige bazin van Florencia en er al werkzaam sinds de jaren vijftig, wist uiteraard wel dat er een fotograaf regelmatig kwam om zijn werk te doen. En ook zij is geïnterviewd voor het boek. Stephan: ‘Het boek gaat specifiek niet over de ijssalon en koffiezaak zelf, maar de mensen die er komen.’ Kortom: de sociaal-culturele betekenis van Florencia.

Kenmerkend voor Florencia is vooral de persoonlijke band die iedereen lijkt te hebben met de zaak. Hoe persoonlijk is hun eigen band?

Stephan: ‘Mijn werkplek is hier vlakbij. Ik kom er daardoor regelmatig. Voordat ik hier zat met mijn studio, was ik nog geen reguliere bezoeker.’

Rieme: ‘Ik ben een groot ijsfan, dat heb ik van mijn vader, die kwam hier ook als kind een ijsje halen. Later kwam hij na de nachtdienst nog een bakkie doen. Voor mij, als ik hier langsfiets, is het heel verleidelijk om even naar binnen te stappen en drie bolletjes te halen.’

Als de tweede kop op is, nemen we afscheid en keren weer Florencia de rug toe. Voor hoe lang?

Florencia – huiskamer van de stad is vanaf 29 mei 2015 voor € 24,95 verkrijgbaar in de betere boekhandel en online o.a. via Uitgeverij Vrijdag en Bol.com.

Link naar de podcast hiervan op Soundcloud. Let op, volumeregelaar zit onderaan.