Een Chevrolet Camaro met duizend merkjes

Afval als kunst, dat is voor niemand meer iets nieuws. Trash-art heeft de laatste jaren flink de wind mee. Zie hier een artikel op Huffington Post over ‘landschappen van plastic zakjes’. Maar ergens in de verre, verre periferie van de kunstwereld was Yubi Kirindongo al lang bezig met het op een hoger plan brengen van ‘afval’.

Doggy Dog

De vraag is eigenlijk: waarom nu pas een retrospectief? De keuze voor Kirindongo in Scheveningen lijkt een goedmaker voor het stelselmatig negeren van het werk van deze actieve man toen hij in Nederland werkte.

Hij was ongetwijfeld ook geen makkelijk karakter voor het Nederland van de jaren zestig. Als verstekeling kwam hij in 1966 in Nederland. Een temperamentvol persoon met interesse in de zelfkant van de maatschappij. Hij werd vaker opgepakt en in de cel gesmeten dan dat hij exposities had. De biografie op de expositie maakt ook niet voor niets de vergelijking op dit punt met Caravaggio, een van zijn voorbeelden.

Jarenlang werkte hij op een zolderkamertje op de Zuidwal in Den Haag. Nederland beviel hem niet zo. Te bekrompen, te gewoon, een indringersgevoel. Hij keerde terug naar de vrijheid in Curaçao, waar tegenwoordig veel van zijn werken kriskras op het eiland terug te vinden zijn.

Bijlmerbotten

Terwijl als je kijkt naar zijn doek Bijlmerbotten, over de Bijlmer in 1976, zie ik daar een knap en dynamisch schilderwerk dat ver uitstijgt boven de gemiddelde Cobra-imitatie die in die tijd in de mode was. De toen in Nederland bejubelde flattenbouw wordt door Kirindongo gepassioneerd van commentaar voorzien. Hij doorzag meteen de kilheid in een wijk waar politiek Nederland nog een idealistische oplossing in zag.

De schilderijen behoren tot het ‘vorige leven’ van de kunstenaar. Hij keerde in de jaren zeventig terug naar de Antillen, werd leerkracht handvaardigheid en begon van al het afval op het eiland kunstwerken te maken.

Printplaat personages

Voor Kirindongo bleek alles bruikbaar materiaal. Je zou zelfs kunnen zeggen: zolang het maar materiaal is. Nummerborden, pikhouwelen, bumpers, fietsspatborden, printplaten, dierenschedels. Wie komt er nu op het idee om van printplaten een kunstwerk met mensenfiguren te maken?

Het is knap om te zien hoe hij de materialen weet te ‘temmen’ en om te buigen in een object. Zijn geheim? In dit filmpje van de Wereldomroep legt hij het uit: ervoor zorgen dat je niet kunt zien hoe de materialen aan elkaar vastzitten. In een werk als Lion zie je dat ook terug.

Lion

Hij was natuurlijk niet de enige die zo assemblages maakte. Jean Tinguely’s materiaal was voornamelijk oud roest en afval. Richard Chamberlain schiep in dezelfde periode als Kirindongo werken met brokstukken van een autokerkhof. Carel Visser werkte met alles wat hij maar op zijn boerderij kon vinden. En de laatste jaren is er een heuse hausse van trash-art-artiesten. Je kunt geen website bekijken of je ziet daar plaatjes van een kunstenaar die met gerecyclede producten in de weer is geweest.

Maar Kirindongo’s werk heeft ook nog een sociale laag. Denk aan het werk van de Bijlmer maar ook aan subtiliteiten als het gebruik van pikhouwelen (Blood, sweat and tears), waarmee hij wilde verwijzen naar het slavernijverleden op de eilanden.

Chevrolet Camaro

Alleen al het gebruik van afval is een vorm van kritiek. Zoals autowrakken. Een schijnbaar groot probleem op Curaçao. De Chevrolet Camaro is volgeplakt met automerkjes van die wrakken. Het is een werk dat de duurste kunstenaars van deze tijd hadden kunnen maken, en misschien ook wilden maken, als Kirindongo ze niet al voor was geweest in 1986. Subtiel kun je het niet noemen maar dat past precies bij dat soort moderne kunstenaars. Parkeer de auto in Londen en mensen zullen automatisch aannemen dat het weer een streek is van Banksy, de Britse ironiemeester.

Homebanking

Een ander werk waar ik meteen kunsttintelingen bij voel, is Homebanking uit 1999. Mysterieuze slangen, toetsenborden en monitors. Een visionair werk uit een tijd dat er nog niet zoveel geld door de kabels stroomde. Pas zes jaar later zou iDEAL worden ingevoerd. Van Bitcoins had nog helemaal niemand gehoord.

Het is helaas wel een beetje hit and miss, voor mijn gevoel, deze expositie. Sommige werken zijn me echt te eenvoudig. Want wat maken we van een stoel van platte blikjes? Maar een kunstenaar die geen risico’s neemt, komt ook niet tot hoogtepunten.

Tot 1 juni in Museum Beelden aan Zee. Meer informatie: http://www.beeldenaanzee.nl/en/grote-zaal/Yubi-Kirindongo-Rebel-in-Art-Soul en http://www.buitenbeeldinbeeld.nl/Kirindongo/index.html.

In Pictured #118 volgen meer foto’s van deze expositie.