Wat is er aan kunst te zien op de IDFA?

Is documentaire kunst of journalistiek? Die discussies lopen al heel lang – de een vindt het een journalistiek medium, de ander een kunstmedium. Een van de voorvechters van documentaires die slechts registreren en niet journalistiek onderzoeken is Victor Kossakovsky. Een van de veteranen van het festival. Zijn nieuwste film Aquarela is hier ook te zien.

Maar een film kan ook historisch zijn. In die categorie zit de film uit 1919 van de beroemde Sovjet-regisseur Dziga Vertov over de Russische revolutie. De complete film is een tijd geleden ontdekt, er waren alleen flarden bekend. Het festival toont de hele film, met livemuziek. Geweldige ervaring maar een kaartje kost wel € 20,-.

En IDFA biedt een retrospectief van zeven films van de eregast Helena Třeštíková. Zij is bekend van films waarin ze mensen in bepaalde situaties jarenlang volgde, zoals een drugsgebruiker, een gevangene. Ook is haar toptien aan favoriete films hier te zien, met menig klassieker.

Bij IDFA is het programma Paradocs speciaal gewijd aan films die de grens opzoeken tussen kunst en documentaire. Experimentele films over totaal uiteenlopende onderwerpen, van de mooie tennisstijl van John McEnroe tot een tocht door de wildernis van Antarctica. IDFA biedt dertien films in die categorie.

Bekijk de IDFA Previews op InDeBioscoop voor een overzicht over alle onderwerpen. Wie het complete programma wil zien, kan op de site van IDFA terecht. Wel snel zijn, want de kaartverkoop is begonnen en de eerste voorstellingen zijn al uitverkocht.

Over kunst en kunstenaars lijkt de spoeling iets dunner dan voorgaande jaren. Toch lichten we hieronder vijf interessante documentaires over kunst toe (in de breedste zin van het woord).

Deze documentaire over de Poolse kunstenaar Stanislav Szukalski werd gefilmd door Glenn Bray. Szukalski leefde na de oorlog in de VS en had veel Amerikaanse vrienden. Het trieste van zijn leven is dat hij al zijn kunst verloor in de Tweede Wereldoorlog. Hij woonde immers toen in Warschau. Wat ermee gebeurt is, weet niemand. Deze film zal aanvoelen als terechte erkenning van zijn werk, dat door de bank genomen flink experimenteel en fantasierijk is.

De film is medegeproduceerd door acteur Leonardo DiCaprio. Dat is niet zo vreemd als het klinkt aangezien zijn vader ook de kunstenaar heeft gekend. Kijk hier voor de voorstellingen. Culture.pl heeft meer informatie over de kunstenaar.

Twee documentaires over beroemde mode-ontwerpers op deze IDFA: Yves St. Laurent en Vivienne Westwood. Yves St. Laurent is niet bepaald onbekend. Toch weerhield dat Olivier Meyrou niet om een documentaire over hem te maken. De film schetst de mens achter het mode-icoon die nu tien jaar geleden is overleden. Het bedrijf werkte aanvankelijk mee tot de documentaire iets openhartiger bleek dan ze hadden gedacht.

Over Vivienne Westwood dus ook een documentaire: Punk, Icon, Activist. Kijk hier voor de voorstellingen van Celebration en hier voor die van Westwood: Punk, Icon, Activist.

Een beetje cinefiel kent Mark Cousins van een aantal filmboeken. Zoals The Story of Film. In een archief ontdekte hij een doos met tekeningen van Orson Welles. Deze tekeningen vormen de basis van een essayistische brief aan de grootmeester van cinema. Misschien is bijna twee uur wat aan de lange kant is voor deze film. Maar wie weet, is het zo bijzonder als de vele enthousiaste reviews tot nu toe laten denken.

Over Orson Welles gesproken: zijn ‘laatste’ film The Other Side of the Wind is net op Netflix gezet. Dat was een film uit 1976 die om allerlei redenen nooit is afgerond. Welles had een moeilijke loopbaan als cineast – op een gegeven moment wilde geen studio meer met hem te maken hebben. Deze film probeert daarmee af te rekenen. Als fan van Welles had ik de film graag als meesterwerk willen bestempelen. Helaas is de film chaotisch en voelt nog steeds onaf aan. Je kunt misschien beter de documentaire over de film zelf kijken, They Love me When I’m Dead.

Kijk hier voor de voorstellingen.

Weinig documentaires over kunstenaars dit jaar, maar deze heeft er maar liefst twee: een jonge Wit-Russische vrouw en een oude Poolse man. Hun ontmoeting biedt inspiratie, filosofie en uiteraard kunst. De documentaire moet wel charmant en hartveroverend zijn. Kijk hier voor de voorstellingen.

Al praktisch uitverkocht, maar deze mag niet ongenoemd blijven. Deze complete documentaire over Blue Note moet het aanzien wel waard zijn. Blue Note is immers sinds de jaren dertig hét jazzlabel. Het bracht artiesten voort als Thelonious Monk, Miles Davis, Herbie Hancock, John Coltrane. Deze documentaire vertelt het hele verhaal van het label en de betrokkenen en is uiteraard voor de echte jazzliefhebber niet te versmaden. Kijk hier voor de voorstellingen.

Tot slot misschien wel het belangrijkste: echte kunst. Daarvoor kun je tijdens IDFA op verschillende plaatsen terecht.

Ryoji Ikeda in Eye lijkt heel interessant. Minimalistische audiovisuele kunst op basis van wiskunde… klinkt als iets waar de tijd rijp voor is. Kijk ook op Ryoji Ikeda op Vimeo om een idee te krijgen of klik op onderstaande video.

Humanoid Cookbook in de Brakke Grond. Wat het is? Volgens de gids: ‘een restaurant voor digitale kunst’. Kortom: interactieve documentaire-installaties, games, virtual reality, kunstmatige intelligentie, performances én iets met kookexperimenten. ‘De eettafel als metafoor.’ Ik kan er moeilijk kaas van maken maar dat moet je denk ik gewoon zien. Interessant onderdeel van DocLab is de interactieve conferentie. Digitale pioniers die kijken waar het heengaat met de documentaire. Zie de filmpjes van IDFA 2017 om een idee te krijgen.