Gary Hill: verontrusting in beelden

De in Seattle wonende Gary Hill is een video-art-kunstenaar wiens creatieve levenslijn redelijk gelijk op gaat met de iets meer bekende videokunstenaar Bill Viola. Sinds de jaren zeventig is hij al bezig met experimentele video’s.

Rustig aan doen is er nog steeds niet bij. Twee exposities in West (Lange Voorhout en Groenewegje) bieden eigenlijk nog te weinig ruimte om te laten zien waar Hill de laatste tien jaar zoal mee bezig is geweest. Wil je een echt retrospectief maken, dan heb je vermoedelijk een vliegtuighangar nodig.

Deze expositie in West biedt wel een mooie kans om een paar van zijn beroemde werken te ervaren.

Een expositie van Gary Hill is niet iets wat je even in je pauze bezoekt. Het is een vorm van onthaasting. Niets is veilig voor hem, hij haalt alles uit elkaar; taal, beeld, geluid. Als kijker heb je veel tijd nodig om simpelweg te kijken. Iets wat je afleert in de snelle Instagramconsumptiecultuur.

Een test voor je geduld is ook het 24-uurs-interview bij dat Gary Hill hield met Nederlandse kunstkenners tijdens de Art Rotterdam Week. Wie Hill nog niet kent (en 24 uur te besteden heeft) klik dan op play.

De techniek die hij bij al zijn werk gebruikt is vernuftig, maar nog groter is het effect van die techniek bij de kijker. Het NRC schreef al in 1993: ‘Het gevolg is dat de beschouwer zich in een droomwereld waant, een wereld met een eigen tijdsverloop en met eigen wetten.’

Dat zie je goed aan The Slow Torque of Bonsai aan het Lange Voorhout. Beelden van mensen, handen en schimmen in een donkere ruimte… en dan – flits! – stroboscoop. Ondertussen teleurstellende mededelingen dat het nergens heen leidt.

I brought you here for reasons I can’t disclose / I’ve worked long hours for this / There is no particular agenda in mind / Nothing here will make or break / Anything

En dat duurt een half uur. Als er ooit een werk depressief aanvoelde, dan was het deze wel.

De werken van Gary Hill in Lange Voorhout ogen sowieso een stuk grimmiger en intenser dan die in het Groenewegje. De technische vaardigheid van Gary Hill maakt dat geluid, taal, beeld en beweging allemaal evenveel toevoegen aan die intensiteit.

Remembering Paralinguay heeft bijvoorbeeld veel verwantschap met werk van David Lynch, in wie ik wel een geestverwant van Gary Hill zie (zelf zegt hij: ‘Ik hou wel van zijn freakiness’). Een vrouw komt ongemakkelijk op je af lopen en begint plotseling te schreeuwen. Nee, niet schreeuwen, maar uiten van prehistorische klanken. Roept ze soms in wanhoop naar onze voorouders?

In Wall Piece zit een man (Gary Hill zelf) vast in een gruwelijk (en surrealistisch) moment. Van rustig een kunstwerk kijken naar ongemakkelijk voelen hoe het is om een mens te zijn.

Een ingenieuze combinatie van licht, geluid en beweging. Een slimme vondst is de toegevoegde stroboscoop, die een ander ritme heeft (soms iets sneller, soms iets langzamer, soms gelijktijdig). Dat geeft een desoriënterend gevoel.

Am I walking? Sitting in a chair? Killing? Eating? Could it not be any of these things – any and all simultaneously? Where am I? I can’t remember at will.

En Choir Box dan. In een variant van Wall Piece vliegt een camera op de muur af. Een griezelig koor gaat ineens hoger zingen, en als het weer afstand neemt, weer lager. En dat maal drie.

Toch is het volgens Gary Hill helemaal niet zijn bedoeling om mensen angst aan te jagen. Het is meer het bij-effect van het avontuurlijk samenvoegen van verschillende onderdelen.

Deze werken komen ook vaak van dichtbij (Hill speelt zelf vaak een rol) en zijn eigen woorden onderstrepen dat: ‘These were made because of feelings, thoughts and sensations that I had as a person.’

Geduld moet je ook hebben voor The Psychedelic Gedankenexperiment in het Groenewegje. Een psychedelisch gedachtenexperiment dus, met hoofdrollen voor een 3D-bril, LSD, een opscheppende kunstenaar (Hill zelf) én omgekeerde tijd. De invloed van David Lynch is hier overduidelijk, zie de video op Vimeo.

Een van de moeilijkere werken van Hill. Hoewel, misschien juist erg goed gelukt. Tekst en beeld hebben hier een samenspel, maar ze zijn beide hoofdrolspeler in hun eigen verhaal – alsof ze de ander alleen maar gedogen voor hun eigen plan.

Het lastige is dat je als mens op een samenspel der dingen wilt concentreren. Hier moet je de video eigenlijk twee keer kijken om alleen al te kunnen registreren en nog een derde keer om het geheel te ervaren.

Voor een meer toegankelijk werk kun je terecht bij Painting With Two Balls, achteraan in West. Een ingenieuze en speelse manier van cameragebruik én een verwijzing naar het gelijknamige schilderij van Jasper Johns. Een van de meest interactieve werken – het maakt het kind in je wakker dat zo kon lachen om lachspiegels.

Ander werk in die stijl is de Self-serie, een satirisch werk (de hype van selfies), ook te zien in het Groenewegje.

Het sterkste werk vind ik Up Against Down. We zien een hoofd, een voet, een hand geprojecteerd. Ze bewegen. Er klinken golven in lage frequentie, waarmee een dynamisch effect voelbaar wordt. En dat met het gegil van Remembering Paralinguay op de achtergrond: hoe intens kan intens worden?

Het helpt misschien dat dit tekstloos is. Dat is mijn voornaamste kritiekpunt: die teksten hebben bij hem zo’n autonoom leven, daar is soms moeilijk kaas van te maken. Met poëtische zinnen een verhaal vertellen past bij zijn stijl (hij is ook wel eens een ‘language artist’ gedoopt). Toch is juist dat de reden waarom ik hier en daar moeite had (óók een kwestie van gebrek aan geduld, ik geef het toe) met sommige werken.

Wie Gary Hill zelf bezig wil zien, dat kan. Hij geeft op zaterdag 14 april een performance op Lange Voorhout.

De expositie ‘Always rings twice’ duurt nog tot 13 mei en is dus op twee plaatsen te zien: Groenewegje (bij de Bierkade) en Lange Voorhout.

EDIT 25 mei: Helaas is het niet altijd mogelijk als verslaggever om altijd je huiswerk tot in de puntjes te hebben gedaan. De inspiratie van David Lynch op zijn werk was volgens Gary Hill onjuist: ‘The reality is that the work Why Do Things Get in a Muddle? was completed and exhibited in 1984 and is quite well-known–in many collections etc. and pre-dates Mr Lynch’s brief escapade into backwards speech (albeit with sub-titles) by at least 6 years. Here’s a link for his perusal. Info can also be found here. As an aside the idea of claiming the work to be in time the greatest ever etc was IRONIC. Cheers, Gary.’