Object Love @ De Domijnen Sittard

Deze tentoonstelling heeft in de landelijke bladen en online bij mr. Motley al de nodige aandacht gekregen. Het is dan ook een bezienswaardige tentoonstelling, al was het maar vanwege de prettige ruimte waarin het allemaal te zien is. Deze tentoonstelling brengt, zoals het NRC al aangaf, rust rondom het object, waarmee de kunstenaar zijn of haar relatie met het object zichtbaar maakt. De objecten die getoond worden zijn vooral ook objecten in zich zelf. En ze roepen daarmee niet alleen bewondering op maar ze bevragen ook de relatie van de toeschouwer met die objecten, los van het inhoudelijke verhaal dat met ieder object wordt verteld. Een vertelling die in de catalogus een aaneenrijging van verhalen is. De vraag die ik me hierbij stelde is; welke relatie ontstaat er nu?

De tentoonstelling is in een viertal hoofdstukken verdeeld. Het eerste deel heet Lichaam en object. Het tweede deel stelt de vraag Waarom houden de mensen van dingen? Gevolgd door de toenemende complexiteit van de technologie der dingen; De technologische revolutie: de dingen worden steeds slimmer, met als laatste hoofdstuk de toenemende consumptie van objecten en de gevolgen hiervan voor mens en natuur, De opkomst van de consumptiemaatschappij: de ballast van de dingen.

Een ordening die daarmee haar eigen esthetiek vormt en die van een afstand indrukwekkend is. Deze esthetiek zien we op een andere wijze ook verschijnen in het videowerk van Danielle Dean en bij de metalen zwaan die ontspruiten aan twee gedeconstructiveerde wasmachines. En zo lijkt alleen het werk van Superflex, Flooded McDonalds, nog te verwijzen naar een meer politieke geladen boodschap. Maar ook hier is de boodschap in de montage geësthetiseerd.In de werken van Machiel Braaksma wordt meer teruggegrepen op een verloren tijdperk met stoomtreinen, maar ook hier bestaat het uit hoogtechnologische onderdelen.

Er is in mijn ogen een zekere discrepantie tussen wat de curator, Anne Berk, wil aangeven met de indeling van de werken en de individuele inhoud die al deze werken hebben. En dat is ook wat deze tentoonstelling als gemeenschappelijke noemer heeft, zoals de titel van de expo al aangeeft; de relatie van het object met de kunstenaar. Maar dit is een niet zomaar een gegeven. Ook bij het huwelijk van de kunstenares Yvonne Dröge met haar dressoir Wendel, dat breed in de foldertjes en op de website wordt uitgemeten, zien we hier toch vooral een persoon. Een individu die het autonome besluit neemt om haar relatie met een object vorm te geven. Het object wordt het wilsobject van Dröge. De kunstenaar is diegenen die het object onder zijn controle brengt en die controle wordt tot uiting gebracht in een absurde vorm.

Dit werk maakt deel uit van het eerste hoofdstuk. We zien er ook het prachtige werk van Min Oh die, met een tot grootse esthetiek gebrachte video, een sortering van alledaagse objecten laat zien. De objecten worden hierdoor van een schoonheid voorzien die anders snel onopgemerkt zal blijven. En hier zou ik graag mijn vraag opnieuw willen stellen. Welke relatie heb ik met deze objecten, of dit object in het bijzonder? Veel werken brengen een esthetische verwerking. Waarbij het niet zozeer de vraag is in welke mate het object een relatie aangaat als wel hoe de objecten waarmee we een relatie hebben, gebruikt kunnen worden voor een esthetische ervaring. Het Esthetische kennen we nu vooral als schoonheidsleer, en zo heb ik het hier ook gebruikt, maar het is een woord dat afkomstig is van het Oudgriekse αἰσθητικός, dat weer samenhangt met het werkwoord αἰσθάνομαι, “voelen”. En dit voelen is zoals Michel Serres in zijn boek The Five Senses laat zien, ook en vooral een voelen dat de anesthesie van de mond, de taal, moet zien te negeren. Het is het primaire voelen en niet de reflectieve beschouwing over het voelen. De Duitse filosofe Juliane Rebentisch beargumenteerd in Ästhetik der Installation, dat het in deze tijd vooral de esthetische reflectie is die de boventoon voert. De omgang met de het esthetische en de structuur van de ervaring lijken het debat te vullen. Het directe ‘voelen’ is zoals gezegd juist in het werk van Min ho sterk aanwezig. Wat onder de noemer schoonheid wordt beschreven , zoals in het NRC, zou je eerder kunnen beschrijven zoals in het (gratis downloadbare) boek van Andrew Goodman, Gathering Ecologies, thinking beyond interactivity. In dit boek wordt de werking van het kunstwerk verduidelijkt als het object met zijn gehele sfeer , zijn gehele ecologie, aan invloed. Het werk is dus niet zoals veelal beschreven, alleen maar werkend, zoals een zender die een boodschap verstuurt, maar bestaat uit een geheel van invloed, een ecologie waarin de toeschouwer betrokken is. Maar dit betekent niet, zoals de titel van deze expo suggereert, dat het hier om een abstractie; het object, in een abstracte relatie met een andere abstractie -het lichaam- kan gaan. Maar dat het gaat om de zeer lokale, specifieke objecten met de des betreffende kunstenaar. Ieder van deze kunstenaars is een aparte ontmoeting en die valt eigenlijk niet te scharen onder de algemene titel van de expo en evenmin onder de begrijpelijke indeling in de diverse hoofdstukken. Het kenmerk van al deze werken is juist het lokale ervan. De ene gaat gebukt onder zijn spullen (Melanie Bonajo), de ander brengt een trouwcadeau in het licht van haar traditie tevoorschijn (Nolte) de derde brengt het verhaal van zijn Chinese identiteit in Nederland aan het licht door de tekening op zijn lichaam (Ni Haifeng). Ieder is zijn eigen verhaal en iedere veralgemening is de anesthesie waarover Serres spreekt. Dan is de analyse van een klein deel van de ecologie van het kunstwerk (waarbij analyse in haar Griekse oorsprong, als uit elkaar trekken, ontwarren, ontleden, wordt gezien).

De relatie die ik met het werk kan hebbenn is het zien van de relatie die de kunstenaar met zijn objecten, of eigenlijk ‘dingen’, heeft. De term ‘object’ is de abstractie van de dingen, in de tegenstelling object versus subject. De kunstenaar te midden van de dingen en de dingen te midden van de kunstenaars is wat hier de specifieke opbrengst kan zijn en die wellicht altijd in de kunst de opbrengst is. De kunstenaar is diegene die de relatie met de dingen esthetiseert, voelbaar maakt. Dit lukt wat mij betreft wat minder bij het verhaal van het huwelijk met het dressoir, maar wel in de het werk van Min Oh. In Staging Silence van Hans op de Beeck is dit bijvoorbeeld eveneens goed zichtbaar. Juist het minimalisme waarin dagelijkse voorwerpen als meer dan de gebruiksvoorwerpen kunnen worden gebruikt, vindt die extra waarden in haar ecologie die op het scherm wordt opgebouwd. In de relatie van alle voorwerpen ontstaat de mogelijkheid voor een breder begrip van die voorwerpen, de dingen worden groter en worden hier tot spreken gebracht in de wijze zoals Bruno Latour (die in de catalogus een aantal keren wordt aangehaald) in zijn actor-filosofie wil aangeven.

Pas als we die samenhang, ecologie zien, kunnen we de bredere ecologie van de werken onderling waarnemen en zien we hoe het werk van Melanie Bonajo, dat naast Erwin Wurm hangt, beïnvloedt wordt door de humoristische absurdistische toon van Wurm. En kunnen we voelen hoe ook het werk van Min Oh hierdoor wordt beïnvloedt. Zoals ook hoe het absurdistische in de het sculpturale werk van Anton Cotteleer, in bv zijn tafelkleedjes, belicht wordt door de nabijheid met Wurm. We zien en voelen hoe de prachtige kamer van Machiel Braaksma met zijn enigszins archaïsche stoomtreinscènes gevolgen heeft voor onze relatie met de even fraaie glazen kannen van Maria Roosen. Dan ontstaat een relatie van mij met de werken maar ook met het werk als object, de dingen die de kunstenaar heeft gemaakt. Dan zie je dat de ruimte waarin de werken staan invloed uitoefent op het werk en vice versa. Dan kun je zien hoe een andere toeschouwer het werk beïnvloed terwijl ik er naar kijk en ik mijn invloed uitoefen op de ander.

Object Love is nog te zien tot en met 2 september bij De Domijnen in Sittard.