Geluidsgolven

In het eerste zaaltje toont Yota Morimoto Spray (2018) en Infrasonics #4 (2018). De Japans-Nederlandse componist en beeldend kunstenaar is afgestudeerd aan het Instituut voor Sonologie in Den Haag (dat in 1967 mede door Dick Raaijmakers is opgericht) en promoveerde aan de University of Birmingham op een proefschrift over elektronisch-akoestische muziek composities. Morimoto kan toveren met wetenschap en geluid, hij maakt geluid zichtbaar en voelbaar waardoor geluid een eigen, verleidelijk leven leidt in het sobere zaaltje. Morimoto kan met computeronderdeeltjes een poëtisch moment creëren dat net zo ontroert en intrigeert als het zwierende tasje in de film American Beauty.

In het tweede zaaltje onderzoekt Matthias König betekenissen van traditie, folklore en authenticiteit en gaat hij in op de vraag wat het collectief ‘normaal’ vindt. In een eerder interview vertelde hij over het project Das ist die Tradition. Du füllst das Glas und trinkst es leer dat nu in volle glorie loeit, zoeft en knippert in het duister van het GEM. Naast het lawaai van tientallen carnavalsgroepen in de Zuid-Duitse Fastnacht, gekleed in mystieke kostuums en met uit hout gesneden maskers, hoor je ook het geluid van een bonte mix van traditionele Zuid-Duitse carnavalsliederen. Königs stijl is ‘tongue-in-cheek’ maar ook plechtig: een traditioneel ogend, eng en oud masker wordt onheilspellend door het lichtenspel op zijn gelaat, maar ook teniet gedaan door de fluit (met een shaggie) in zijn linkeroog en de tinnen kermisblikjes op zijn hoofd. Het lijkt erop dat de rituelen van kerk en kermis helemaal niet zo ver uit elkaar liggen.

In de laatste zaal is aan Barbara Ellison en Bram Vreven de ondankbare taak om met Ideofoon III van Raaijmakers te interacteren. Ondankbaar omdat de subtiele witte doeken van Vreven en de fantoomgeluiden van Ellison geen partij vormen voor de bombastische speakers van Raaijmakers. En dat is jammer, want Ellison had in haar auditieve trip – klankillusies die de luisteraar doet twijfelen aan zijn gehoor en verstand – juist een glansrol voor Ideofoon III gereserveerd. Maar de harde trillingen en geluiden van Raaijmakers overstemmen Ellison volledig.

Vreven verdwijnt bijna letterlijk in de muur, omdat zijn met vloeistof besprenkelde witte vlakken niet alleen een heel zacht geluid voortbrengen, maar ook op visueel vlak te subtiel zijn om de aandacht te ontvangen die het in een prikkelarme ruimte wellicht wel had gekregen.

De ongelukkige opstelling in de laatste zaal lijkt voort te komen uit een gebrek aan ruimte die is ontstaan na de wisseltruc van het Fotomuseum en het GEM in 2016, een beslissing die voor de liefhebber van hedendaagse kunst nog steeds steekt. Ook deze tentoonstelling smaakte naar meer. Hopelijk kan de nieuw aangestelde curator Yasmijn Jarram ons geliefde GEM-babytje redden van het badwater. Nu overheerst vooral de teleurstelling van een gemiste kans; hier had meer in gezeten.