Een vitale beroeping

De website van het Prins Claus Fonds meldt dat de werkvertrekken en de galerie tot nader order gesloten zijn. Of de tentoonstelling Women in Crystal Cubes (oorspronkelijke einddatum: 1 mei) verlengd wordt is niet bekend. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik de expositie nog nét heb gezien. Niet alleen in de galerie op de begane grond, maar ook aan de witte muren in het serene trappenhuis kwamen de figuratieve schilderijen van Kamala Ibrahim Ishag (1937, Soedan) prachtig tot hun recht.

Eind vorig jaar werd Kamala Ibrahim Ishag de Prins Claus Award toegekend voor de culturele en maatschappelijke verdiensten voor haar land. Als ik niet had geweten van de prijs van het Prins Claus Fonds – jaarlijks toegekend aan een architect of kunstenaar uit Afrika, Azië of Latijns-Amerika en de Caraïben – had ik van haar bestaan niet geweten. En zou ik een mooie kijkbeleving gemist hebben.

De 82-jarige Kamala Ibrahim Ishag uit Soedan werkt al ruim 50 jaar aan een oeuvre waarin vrouwen, spiritualiteit en natuur kernwaarden vormen. Die drie waarden bij elkaar leveren minder harmonie op dan je misschien zou verwachten. Op een aantal werken in de tentoonstelling doorkliefden boomtakken vrouwengezichten, of waren het geesten?

Geesten

Kamala Ibrahim Ishag werd in 1937 in Soedan geboren. Ze groeide op in een liberaal gezin in de hoofdstad Khartoem, waar ze – na enkele omzwervingen in het buitenland – nog steeds woont en werkt. In Khartoem volgde ze de Academie voor Beeldende en Toegepaste kunst, waar ze later ook les zou geven. Van invloed op haar werk als kunstenaar was haar verblijf in Londen waar ze tussen 1964 en 1966 haar masteropleiding (in mural art) volgde aan het Royal College of Art. Het werk van Francis Bacon maakte grote indruk op haar maar van bepalend belang voor haar kunstpraktijk was de kennismaking met het werk van de Britse schilder en dichter William Blake (1757-1827). In de mystieke inslag van zijn beeldende werk herkende zij elementen van zar, een ritueel uit haar geboorteland waarbij vrouwen bezeten door geesten in een trance raken. In haar werk als hedendaags kunstenaar klinken deze traditionele rituelen door.

In 1976 richtte Ishag samen met een aantal studenten van de kunstacademie van Khartoum, waar ze als docent aan verbonden was, de Crystalist School op. In hun een manifest spraken de Crystalisten hun intentie uit om als kunstenaar de wereld te bevragen zonder taboes of opgelegde waarden. Als conceptueel kunstenaars maakten zij zich los van de patriarchale grondslag van Academie voor Beeldende en Toegepaste kunst. Kamala Ibrahim Ishag maakt zich nog altijd sterk voor jonge (vrouwelijke) kunstenaars in Soedan, een land dat getekend is door sociale onrust en militaire coups. Iets van de turbulentie uit het thuisland vind je terug in haar werk, maar wel op indirecte wijze.

Vitaal
De kleuren van Kamala’s palet zijn overwegend gedempt bruin, oker, groen, terracottarood. Ze beschildert niet alleen canvas, maar ook drums en kalebassen. Het eerste wat je zag als je de galerie betrad waren prachtig ronde vazen gemaakt van kalebas, tegen een achtergrond van warm zand had Ishag er met olieverf vervormde vrouwengezichten op aangebracht.

De jonge Kamala werd in haar jaren aan de kunstacademie in Londen, als ze in de metro zat, getroffen door de gezichten van omstanders, ze leken vervormd door het glas. Die vervorming komt later terug in het werk dat ze maakt als ze terug is in Khartoum. Met de vervormingen – waarbij gezichten, zelfs planten zijn gevangen in cubes (bollen) – brengt ze op ontroerende wijze een gevoel van eenzaamheid en verbondenheid over. Relevanter kan het niet, in tijden van social distancing. Gek eigenlijk, bij ‘vitale beroepen’ denken we nooit aan kunstenaars. Als er iemand vitaal beroepen is, dan toch Kamala Ibrahim Ishag.