Huisje, boompje, beentje

Martin Jarrie (1953) geniet in Frankrijk al jaren grote bekendheid als illustrator en schilder. Hij tekent en schildert voor (kinder)boeken, kranten en tijdschriften als le Nouvel Observateur en de New Yorker. Museum Belvédère in Heerenveen presenteert Jarries eerste grote museale tentoonstelling in Nederland waar hij een gestaag groeiende schare liefhebbers heeft. De manier waarop Jarrie met potlood en penseel gewone voorwerpen als een citroen, een rode kool, een huisje of een schroef een lichtelijk absurde twist geeft, blijkt onweerstaanbaar. Om over de aandoenlijke figuurtjes nog maar te zwijgen.

Hans Boer, kunstenaar en curator van de tentoonstelling Eten met je ogen vertelt in de tentoonstellingscatalogus hoe hij bij een bezoek aan Museum Buffon te Montbard (in de Bourgogne) in 2015 voor het eerst werk van Jarrie zag. Hij was aangenaam verrast door de ‘prachtig geschilderde illustraties, een wonderlijke en fantasierijke wereld van landbouwwerktuigen, gebouwen en mensen’. Die expositie, Lumières (2015), was gewijd aan de alomvattende Encylopedie (1751 – 1772) van de Frans filosoof Denis Diderot. Het idee van de rubricering (zoals die in een encyclopedie of een productcatalogus wordt gehanteerd), is vaak terug te vinden in het werk van Jarrie, hij geeft er altijd een verrassende draai aan.

Buitenaardse groenten
Voor Eten met je ogen selecteerde Hans Boer illustraties uit L’Alphabet Fabuleux (2007), een boek voor kinderen in de leeftijd van 3-5 jaar waarin Jarrie de letters van het alfabet illustreert aan de hand van speelse tekeningen van figuurtjes en objecten. Voor het receptenboek Une cuisine grande comme un jardin (2004) met teksten van Alain Serres schilderde Jarrie groenten en fruit tegen een neutrale achtergrond. Ze lijken te zweven op het doek, bijna als buitenaardse fenomenen: een citroen, een meloen, een een rode kool (doormidden gesneden is het net een hersenpan met al haar bedradingen).

Zo bijzonder zijn de vruchten en groenten in hun alledaagsheid, dat ze iets omineus uitstralen, zoals een grote zwarte citroen tegen een lichte achtergrond (uit de collectie van villa Augustus in Dordrecht, waar het werk van Jarrie in 2015 voor het eerst in Nederland was te zien). In één van de grotere schilderwerken (130 x 130 cm) heeft Jarrie groen Chinees fruit tegen een zwarte achtergrond geschilderd. Komen ze uit de bomen of uit de hemel? Het is vooral de stilte die je treft in deze werken. ‘Weet je wat hier aan de hand is?’ zei Dora Ulai, van Galerie Adoráble, die Jarrie sinds 2015 vertegenwoordigt. ‘Eigenlijk zit je hier gewoon naar een werk van Hieronymus Bosch te kijken’. De groenten en het fruit zijn daarmee anders dan het lichtvoetige werk van Jarrie dat ook in het Belvédère hangt.

Jeugd

Dat de natuur een grote rol speelt in het werk van Jarrie, is niet vreemd als je weet dat hij er in zijn jeugd altijd door werd omringd. Hij werd in 1953 als Jean-Pierre Moreau geboren op het platteland in het westen van Frankrijk, het nakomertje in een groot boerengezin in de Vendee. Hij zat altijd te tekenen maar het lag niet voor de hand dat hij kunstenaar zou worden. Boeken waren nauwelijks aanwezig op de boerderij, wel lag er het Handboek voor gereedschappen voor de Franse boer, een productcatalogus met landbouwkundige gereedschappen. Catalogi vormen nog altijd een bron van inspiratie voor Jarries werk, hij plaatst in zijn werken vaak gelijksoortige objecten (schroefjes, bouten, handgereedschappen) bij elkaar maar wees niet verbaasd als er ook zomaar een mensenbeentje tussen zweeft.

Hoewel zijn ouders zijn artistieke wensen niet begrepen lieten ze Jean-Pierre wel naar de kunstacademie van Angers gaan, die hij overigens niet afmaakte. Toen hij zich in 1981 in Parijs vestigde, vond hij snel werk als illustrator in de reclame. Sterker nog: één van zijn eerste ontwerpen (een illustratie van een zwarte leeuw voor een campagne voor schoensmeer) won een prijs en leverde hem meteen veel opdrachten op. Jarrie belandde in de hoge regionen van de reclame – én op de bank bij de psychiater. Hij had er genoeg van om bekend te zijn als tekenaar van dieren ‘met haar en pluimen’. Na jaren van psychoanalyse vindt hij de tijd en de vrijheid om zijn diepgevoelde schilderwens te volgen. Hij gaat werken als zelfstandig illustrator en auteur van (kinder)boeken, onder het pseudoniem van Martin Jarrie (een samenvoeging ‘St. Martin’ en ‘La Jarrie’, de namen van twee boerderijen uit zijn geboortestreek).

Figuurtjes
De illustraties die hij maakt – vaak schildert hij eerst de afbeelding – zijn middelen om zijn gedachtespinsels autonoom vorm te geven. Zijn liefde voor de natuur, architectuur, letters en kunst (met name Art brut en het surrealisme) kan hij allemaal kwijt in de vele boeken die hij illustreert. In de tentoonstelling zijn naast de werken uit deze boeken ook de boeken zélf uitgestald. Sommige werken – zoals de schrijversportretten voor Le Nouvel Observateur of de portretten van mensen (La vie des gens, 2013) en het object dat hen het meest typeert – zijn realistisch. Het meest in zijn element lijkt Jarrie als hij in een werk als Fruits du verger (2018) groenten en fruit mag schilderen van een rank mensenfiguurtje met een appelhoofdje.

Het zijn de mensfiguurtjes die hij voorziet van absurdistische details waarmee hij zijn werk een speelse toets geeft: een bakker schuift een brood met een mannetje in de oven en een vrouwenfiguurtje geeft hij het onderlijf van een wesp mee. Meerder malen voorziet Jarrie een mannetje van een enorme vogelbek. Satire wil hij overigens niet bedrijven, heeft hij in een interview gezegd, nee, hij is vooral verrast wat er uit de punt van zijn pen komt. Wij ook!

Martin Jarrie – Eten met je ogen is tot en met 5 april te zien bij Museum Belvédère in Heerenveen.