Ad Gerritsen en de lekker pûh figuren
Stel, je gaat kijken naar zalen vol geschilderde portretten van mensen die zich langs de rafelranden van de samenleving bevinden. Welke kleuren hebben die schilderijen dan?
Grauw, grijs, zwart, donker. Tenminste, dat had ik in mijn hoofd. Maar de schilderijen van kunstenaar Ad Gerritsen zijn volop gekleurd. Juist dat contrast probeerde Gerritsen in zijn schilderijen te vangen. De geportretteerde kan een verschrikkelijk figuur zijn, een crimineel, maar de kleuren zijn prachtig en opgewekt.
Gerritsen wordt gezien als een autodidact. Hij studeerde kort aan de kunstacademie in Arnhem, maar hij besloot na een conflict op de academie zelf verder te gaan. En met succes, zijn werk wordt met veel enthousiasme ontvangen. Toch loopt hij vast in de jaren zeventig en stopt met schilderen. Hij werkt in de jaren daarna als creatief therapeut in een psychiatrische inrichting. Om uiteindelijk toch weer terug te keren naar het schilderen. Hij heeft in zijn tijd als creatief therapeut ongetwijfeld veel inspiratie opgedaan.
Het Gemeentemuseum in Den Haag toont een uitgebreide selectie schilderijen van Gerritsen. Er is veel werk bij van de jaren negentig tot zijn dood in 2015. Gerritsen gebruikt ook foto’s als bron en inspiratie voor zijn schilderijen. Dat resulteert in een aantal portretten van bekende historische figuren. Ulrike Meinhof van de Rote Armee Fraktion weet Gerritsen treffend te vangen in een portret. Hij zocht daarvoor naar foto’s van Meinhof in kranten en tijdschriften en gebruikte de contouren van haar gezicht voor een nieuw portret. Het levert een complex en mysterieus beeld op. Of van Marinus van der Lubbe, communist en veroordeelde van de brand in de Rijksdag. Gerritsen had zijn leven lang een fascinatie voor Van der Lubbe.
De figuren van Gerritsen zijn kwetsbaar, ontoegankelijk, boos, verdrietig, zielig misschien. Het werk doet een beroep op het oordeel van de kijker: wat is jouw eerste indruk? Mag je diegene? En wat is jouw indruk wanneer je nog eens kijkt? Op de meeste schilderijen in het Gemeentemuseum is slechts een enkel figuur te zien. Opvallend vaak tonen zij hun tong. In allerlei kleuren overigens. Tong is een Vietnamese naam en betekent kwetsbaar. Ik vraag me af of dat bewust zo gekozen is, maar ik heb geen idee wat de daadwerkelijk betekenis is. De tong uitsteken geeft een “lekker pûh” aan en dat is misschien ook wel iets dat deze mensen uitstralen.
De verschillende schilderijen met groepen mensen maken de meeste indruk op mij. Het schilderij Maskotte bijvoorbeeld, toont een groep mannen die lachend een vrouw met kaalgeschoren hoofd vasthouden. De manier waarop een van de mannen het hoofd van de vrouw vasthoudt, waardoor de vrouw je recht aankijkt, roept bij mij de vraag op of de vrouw iets gedaan heeft. Het is vast terecht! Het schilderij laat me niet los. Is ze toch een slachtoffer? En wat doet dat groene varken daar onderin?
Engeland, London, laat ook een groep mensen zien. Het doet me heel erg denken aan een krantenfoto en komt me ergens bekend voor. De mensen lijken iets meegemaakt te hebben (een aanslag?) of zijn zelfs op de vlucht. Behalve die ene vrouw die poseert alsof ze op een catwalk staat. Waarom doet iemand dat bij zoiets ernstigs? Ik vul het allemaal in.
De tentoonstelling in het Gemeentemuseum houdt me bezig en laat me ook naar mezelf kijken. Hoe vaak heb ik geen oordeel op basis van het uiterlijk van mensen? Of welke vooroordelen heb ik in het algemeen? Een vrolijk gekleurd mens is een goed mens. Of toch niet?
Oordeel zelf. De expositie Actualiteiten is nog te zien tot en met 17 maart.