5 jaar melklokaal. Wat? Ja, melklokaal. Waar? In Heerenveen.

Anton Rinzema was een goede vriend van Sjoerd de Vries (niet in de tentoonstelling te zien). Ik groeide deels op in Heerenveen. In mijn tienerjaren, als ik ’s ochtends naar school fietste, zag ik Sjoerd de Vries vaak lopen. Hij zag er echt uit als een kunstenaar. Hij droeg een lange zwarte jas en had een zwarte hoed op. Ik zag hem ook vaak in het plaatselijke Snookercentrum, waar hij altijd in zijn eentje stond te biljarten. Een fascinerend schouwspel. Alhoewel mijn vader ook kunstenaar was, belichaamde Sjoerd de Vries voor mij het romantische idee van ‘de kunstenaar’. Misschien ook omdat het contrast tussen Sjoerd en ‘de gewone mensen’ in Heerenveen meer opvalt  dan bij mijn vader, die tot aan het eind van zijn leven in Den Haag woonde waar simpelweg meer artistiekelingen rondlopen.

Sjoerd de Vries en zijn jeugdvrienden Boele Bregman en Thom Mercuur hadden als droom om ooit een eigen museum in Friesland te realiseren. Sjoerd en Boele zouden er tentoonstellen en Thom zou de directeur zijn. Deze droom werd uiteindelijk in 2004 gerealiseerd met de start van Museum Belvédère, gelegen bij het landgoed Oranjewoud. Je krijgt in het museum het gevoel dat de collectie die er tentoongesteld wordt hier haar oorsprong kent. Een soortgelijk gevoel had ik in Dia Beacon bij New York City. Ik zag er de Amerikaanse abstracte kunst nog meer in context, en vlak bij de oorsprong. Reizend in de trein vanuit de grote stad rijd je door het grove landschap om uiteindelijk aan te komen in het museum waar je geconfronteerd wordt met immens grote werken van o.a. Richard Serra, Sol Lewitt en Robert Ryman. Het maakte een eerlijke indruk op me en Museum Belvédère doet me sterk aan Dia Beacon denken. Bij melklokaal proef je dezelfde eerlijkheid.

In melklokaal is bij Lust(rum) werk van Jochem Hamstra te zien. Volgens Sjoerd de Vries is hij de laatste Friese schilder. Er is op deze tentoonstelling meer werk van Friese kunstenaars te zien, zoals van Albert Oost of Monique Vogelsang. Zij zijn de oprichters van melklokaal en runnen de organisatie. Albert’s atelier grenst aan de oude melkfabriek die zij hebben omgetoverd tot een strakke white cube. Boven in het kleine gebouw is nog een extra expositieruimte gebouwd, getiteld Room. Tijdens iedere tentoonstelling in de white cube-ruimte wordt aan de exposerende kunstenaar gevraagd een installatie speciaal voor Room te maken. De kunstenaar kan hier volledig zijn of haar eigen gang gaan. De lage ruimte isoleert meer en dwingt je tot een directer contact met de installatie.

Lust(rum) is een ander soort tentoonstelling dan de voorgaande. Meestal wordt er een solo getoond of is er een kleinere groepstentoonstelling. Er zijn nu dus 72 werken van evenveel kunstenaars te zien. Zoveel werken tegelijkertijd en toch is alles heel helder samengesteld. De white cube wordt af en toe onderbroken door een rood beschilderd vlak op de wand, waardoor de tentoonstelling extra adem krijgt. Deze rode vlakken zijn naar mijn idee een thematische referentie naar lust. Dit kun je aan Albert Oost overlaten. Ook bij Amsterdam Art Fair en Art Noord kwam melklokaal met gedurfde en strakke presentaties.

De opening had ook een performatief karakter. Sjimmie Veenhuis diende als dj en met zijn werk Shuffle, een speciaal gemaakte vloerwerk van tape, suggereert hij een dance area. Lust(rum) laat een mooi overzicht zien van wat hier de laatste vijf jaar getoond is. Sommigen kunstenaars traden nu buiten hun eigen comfortzone en maakten specifieke werken die gericht zijn op het thema. Zo toont Dave Meijer die bekend staat om zijn abstracte paneeltjes nu een roze monochroom werkje met de tekst Sweetie. Of neem Henrik Kröner die met zijn ruitjesschilderij een erotische lading toevoegt. Bovenop het schilderij heeft hij een minuscuul beeldje van een vrijend koppel (porno?) geplaatst.

Een werk dat opviel was: ‘Broodje rosbief met melk’ van Mirjam Offringa. Los van de ongemakkelijkheid als toeschouwer, dat ik geconfronteerd word met het vrouwelijk geslachtsdeel en dat associaties oproept naar ‘The origin of the world’ van Gustave Courbet uit 1866, valt het op door het gebruikte medium. Een lichtbak met een foto van een rosbief. Het vlezige waar alle romantiek van ontnomen wordt. Direct, in your face. Subtiel vind ik het werk ‘What Do Pictures Want? The Lives and Loves of Images by W.J.T. Mitchell’ van Pim Tieland. Een omgedraaide afbeelding van een vrouwentorso wordt letterlijk en figuurlijk ondersteund met en door de theorie van W.J.T. Mitchell; dat we plaatjes als levend moeten beschouwen.

melklokaal toont lef
De tentoonstellingsruimte is moeilijk met het openbaar vervoer te bereiken. En vanaf het station is het 40 minuten lopen en lastig te vinden als je hier niet bekend bent. Het ligt verscholen ergens achter het Thialf stadion. Ik bewonder dit soort initiatieven. Wat bezielt je om hier dergelijke plekken op te zetten? Trek je je niets van de markt aan? Zijn er genoeg Heerenveners geïnteresseerd in hedendaagse kunst of publiek van buiten de regio dat bereidt is om hier naartoe te komen?

Buiten dit alles gaat melklokaal verder dan menig ander galerie uit de Randstad. Misschien ook wel omdat de initiatiefnemers geen galeriehouder zijn en zij zich ergens bevinden tussen galerie en non-profit ruimte. Verder is er in Heerenveen geen enkele andere galerie die zich op de hedendaagse kunst richt. Misschien creëren zij de wedergeboorte van de Friese kunst, want Jochem Hamstra is niet de enige.

Ik baal er een beetje van dat ik de hele tijd het ‘Friese’ karakter benadruk, maar misschien roept de provincie dit wel over zich af. Met hun trots en eigen taal lijkt het soms dat het zich niet wil meten met de rest van Nederland. Met het risico dat je de kunstenaars klein houdt. Iets dat ook diep in het DNA van de Nederlander schuilt. Als kunstenaar uit de provincie hoor je naar de Randstad te gaan om eerst nationaal door te breken en je vervolgens in het buitenland te vestigen.

Sjoerd de Vries blijft die Friese kunstenaar. Maar Robert Zandvliet is de provincie ontvlucht. Is dit iets typisch Nederlands? Bij onze zuiderburen lijkt het geen probleem, als je een dorpse mentaliteit in je werk brengt. Wellicht wordt het daar als krachtig gezien. Kijk naar Roger Raveel, en vooral Raoul de Keyser. Zijn werk werd in 2007 getoond op de Biënnale van Venetië en de kunstenaar wordt in de westerse wereld geprezen om zijn kleine ingetogen werken. Zijn schilderijen komen duidelijk niet uit de grote stad. Iedereen in Nederland moet naar Amsterdam, waardoor Amsterdam de grootste provincie van Nederland is. Het kijkt alleen naar zichzelf. Ga naar melklokaal. En als je nu geen tijd hebt, kom dan in de toekomst. Dit geldt dus óók voor de Randstedeling. En pak het Museum Belvédère er dan gelijk bij.

‘Lust(rum) 5 jaar melklokaal!’ is nog te zien tot en met 17 november aan de Heremaweg 20¹ in Heerenveen.

Met werk van: Sies Bleeker, Jochem Hamstra, Anne Feddema, Elmam Alkema, Albert Oost, Harm Ronald Maris, Wouter Nijland, Dineke Oosting, Christiaan Drost, Ingrid Davids, Heleen Haijtema, Tryntsje Nauta, Grytsje Schaaf, José Witteveen, Jan Snijder, Fons Hoiting, Christiaan Kuitwaard, Maria Jager, Pim Tieland, Tjeerd Bosma, Henrike Scholten, Kim Habers, Stephanie Jansen, Tjibbe Hooghiemstra, André de Jong, Beppie Gielkens, Machteld van Buren, Arjan van Es, Esther IJssels, Gijs Deddens, Henrik Kröner, Joyce Zwerver, Dave Meijer, Coen Vunderink, Wessel Middelbos, Allie van Altena, Erica Scheper, Olger, Peter Geerts, Joyce ter Weele, Remco Reijenga, Aebele Trijsburg, Lies Neve, Piet Dieleman, Ton van Kints, Anouk Mastenbroek, Janne Heida, Margriet Reinalda, Hans Hoekstra, Henk de Vries, Zoltin Peeter, Jan van Rossum, Ryszard Bolechowski, Aafke Ytsma, Arno Kramer, Koos van der Sloot, Lineke Hansma, Walter Baas, Irene Berdine de Boer, Auke Kraak, Harmen Abma, Sjimmie Veenhuis, Freark van der Wal, B.C. Epker, Mirjam Offringa, Aart Rudolphy, Martijn Schuppers, Jan Wattjes, Akmar, Thijs Linssen, Jeffry Koopman, Monique Vogelsang.

In ROOM: de installatie ‘Light-Darkroom’ van Lineke Hansma.
In TANK: tekening installatie Jan van Rossum (verlengd).