Eerst Zien dan Geloven – Johan Nieuwenhuize en NTjong
Ramadan is aangebroken: een tijd van vasten, bezinning en inkeer. En in deze periode presenteert fotograaf en kunstenaar Johan Nieuwenhuize een grote, ruimtelijke audiovisuele installatie met gebedshuizen als startpunt die hij maakte in opdracht van NTjong en Het Nationale Theater. Voor de installatie werkte Nieuwenhuize samen met architect Berit Piepgras, geluidskunstenaar Eric Magnée en het Nationale Theater Decoratelier.
Nieuwenhuize trok met zijn camera langs drie gebedshuizen; een kerk, een hindoetempel en een synagoge. De foto’s, stop-motion filmpjes en geluidsopnamen die hij maakte vormen de basis van een grote ruimtelijke audio visuele installatie. Deze installatie is tevens het decor van de eindmanifestatie van Eerst zien dan geloven in Theater aan het Spui op 10 juni.
Het is het grootste werk van Johan Nieuwenhuize tot nu toe. De installatie ontwierp hij in samenwerking met architect Berit Piepgras en artistiek coördinator Hanna Timmers en bestaat uit blokken met negen projectievlakken waarop stop motion films en foto’s worden geprojecteerd. Beelden uit de verschillende gebedshuizen worden met elkaar gecombineerd. De installatie wordt voorzien van een soundscape die Nieuwenhuize maakte in samenwerking met geluidskunstenaar Eric Magnée.
Het gegeven dat mensen vaak aannames doen over geloof in het algemeen, over de gemeenschap, over hoe het er in een gebedshuis uitziet en over wat er achter de deuren gebeurt, vormt het uitgangspunt van zijn beeldverhaal. Het gaat hem er niet om deze vooroordelen weg te nemen of te ontkrachten, maar om het publiek zijn eigen verhaal te laten maken.
Het doet me denken aan IMG_, het fotoboek dat Johan bij zich had toen wij in 2014 in Helsinki, Riga en Tallinn allerlei galeries, kunstenaarsinitiatieven en presentatie-instellingen bezochten. Dit boek staat vol met zijn abstracte en semi-abstracte observaties van ‘de stad’. Toen ik door zijn boek bladerde in een havenkot in Helsinki, meende ik een plek te herkennen in Den Haag.
Geen beschrijving, geen aanwijsbare volgorde en een aantal uit te klappen pagina’s van het fotoboek zorgen ervoor dat de kijker verschillende combinaties kan maken. De beelden zijn er niet om te sturen, maar om te prikkelen. Voor mij typisch het werk van Johan. Maar hoe houd je als kunstenaar jouw signatuur vast als je in opdracht werkt en een vrij concreet kader hebt, namelijk de drie gebedshuizen en een thematiek dat ingaat op geloof, gemeenschap en de aannames (om niet te zeggen vooroordelen) die daarmee gepaard gaan.
Ik stelde deze vraag aan Johan.
JN: “Johan: NTjong en het Nationale Theater vroegen mij, naast de drie theatermakers, als vierde maker bij dit Urban Stories project. Mijn grote voordeel is dat het gebeurde op basis van mijn vrije werk. Ik kreeg de kans om -in samenwerking met hen- mijn eigen opdracht formuleren. De eindpresentatie is nu een ruimtelijke installatie, omdat me dat het beste leek voor het werk. In de loop van het traject leek het me interessant om met geluid te werken, en met bewegend beeld, dus dat heb ik later toegevoegd. Het idee voor de bijbehorende publicatie (ontworpen door -SYB-) is ook zo ontstaan.
De drie gebedshuizen zijn een heel concreet uitgangspunt en zijn ook deels herkenbaar in het werk. Omdat het project zo duidelijk over deze locaties moest gaan, leek het me interessant om met het idee van vooroordelen en aannames te spelen. De uiteindelijke selectie is een mix geworden van foto’s met een documentair karakter, van meer voor de hand liggende onderwerpen, en abstractere beelden.
Door de open houding van NTjong ten opzichte van de opdracht, kon ik me veel vrijheden permitteren, een absolute luxe. Daardoor is het werk overigens ook beter geworden denk ik. Zolang het duidelijk is dat het werk ontstaan is binnen het kader van een opdracht is het voor mij ook niet erg als het hier en daar iets afwijkt van mijn overige autonome werk.
Het was dus niet persé moeilijk om mijn autonomie te behouden, maar het is wel zo dat door die artistieke vrijheid alle verantwoordelijkheid van het werk bij mij ligt. Het maakt nu deel uit van mijn oeuvre. De spanning tussen opdracht en autonoom werk is zeker iets waar ik mee om moest gaan.”
Ook nu met “Eerst zien dan geloven” wordt de bezoeker uitgenodigd om een eigen verhaal of idee te vormen. De foto’s, soms abstract en universeel dan documentair van karakter, prikkelen de verbeelding.
Welke beelden zijn in welk gebedshuis gemaakt? Waarin lijken de plekken op elkaar en wat zijn de verschillen? De kijker wordt op zichzelf teruggeworpen en wordt verleid zijn eigen verhaal te maken. Het is een open uitnodiging zelf eens in een gebedshuis te gaan kijken om te zien hoe het nu echt zit.
De installatie is te zien in Theater aan het Spui van 8 tot en met 11 juni. Tevens worden daar, op 10 juni, de drie eerder opgevoerde locatievoorstellingen in kerk-en-buurthuis Bethel, Hindoecentrum Sewa Dhaam en synagoge LJG Beth Jehoeda, nog eenmaal opgevoerd. Voor meer informatie klik hier.