Gelukzoeker(s) bij Maurits vd Laar
Een keurig opgemaakt bed, een keihard matras, een raam met uitzicht op de fletse jaren 70 torens en een met militaire precisie gesorteerde boekenkast in een grijze kamer die wordt gedicteerd door orde. Welkom in de kinderkamer van de Duitse kunstenaar Jan Brokof (Schwedt, 1977) die tot aan de val van de Berlijnse muur (nov 1989) in een communistische bubbel leefde.
Jan Brokof, Jugendzimmer, installatie. 2005
De posters aan de muur van de in 2005 gereconstrueerde kinderkamer van Brokof verraden een interesse voor de westerse cultuur. Vanilla Ice, Roxette, Tom Cruise, A-Ha, George Michael, Metallica en Knightrider vormen een overzichtelijk venster naar de westerse, door commercie overspoelde, wereld. Dit kleine venster wordt ruw doorbroken na de val van de de Berlijnse muur. De 12-jarige Brokof beleeft een ware cultuurshock; beelden, kleuren, ideeën en overtuigingen overdonderen de jongen in zijn tienerjaren en maken een onuitwisbare indruk, zonder dat Brokof daar nog woorden, beelden of emoties aan kan verbinden.
Jan Brokof, Prachtstraße, installatie. 2007
Hoe indrukwekkend de ineenstorting van de Berlijnse Muur voor de Duitse kunstenaar was, is goed te zien in ouder werk van Brokof. De tienerkamer en anonieme Oost-Duitse flats zijn alomtegenwoordig. Grijs, uniform en overzichtelijk, dat houdt de schreeuwerige taal van het commerciële westen angstvallig buiten. Het voelt beklemmend. Een persoonlijk werk in een wereld die gericht was op het collectief.
Jan Brokof, Die auflauf, 2009.
Als Brokof in 2011 Brazilië bezoekt, beleeft hij opnieuw een cultuurshock. De kleurrijke taferelen in Brazilië, de schreeuwerige taal, wulpse vormen en eeuwenoude tradities overdonderen Brokof. En waar hij zijn eerste cultuurshock op veilige afstand probeert te houden door in grijze herinneringen te blijven, dompelt hij zich nu diep onder en probeert de beeldtaal van Brazilië eigen te maken. Felle kleuren, installaties, tekstborden, video’s en 3-D geprinte poppen; middelen om het concept cultuurshock te onderzoeken.
Jan Brokof. Foto’s, installatie, video en 3D werk. Foto: Eric de Vries
Brokof bestudeerde Brazilië en zijn afkomst en goot zijn onderzoek in de verhaallijn van een Duitse toerist op zoek naar geluk en wie weet, een betere wereld? Hij stuitte in zijn onderzoek op de avonturier Hans Staden, een Duitse ontdekkingsreiziger die tussen 1548 en 1555 tweemaal naar Brazilië reisde. In het boek Warhaftige Historia und beschreibung eyner Landschaft der Wilden Nacketen,Grimmigen Menschenfresser-Leuthen in der Newenwelt America gelegen beschrijft en verbeeldt (52 houtsneden) Staden hoe hij als avonturier zijn geluk zocht in Brazilië, maar terecht kwam bij de kannibalenstam Tupinamba waar hij op het nippertje wist te ontsnappen aan de dood. Dit boek vormde een belangrijk uitgangspunt voor Brokofs project: de avonturier in de 16e eeuw en de Duitse toerist uit de 21e eeuw.
Hans Staden, houtsnede, 1557. Hans Staden (HS) rechts bij de kannibalenstam Tupinamba.
Jan Brokof, Tekeningen. Foto: Eric de Vries
De video, die circa een uur duurt, bevat een scene waarin de Duitse Jan Brokof als een jaren 90 versie van Hans Staden aanspoelt aan de Copacabana. Getooid in een foeilelijke zwembroek probeert hij aan geïnteresseerde strandgangers duidelijk te maken dat hij vanaf Duitsland is gezwommen. In zijn tasje heeft hij een papiertje waarop in het Portugees staat dat de Brazilianen hem een grote eer bewijzen als ze hem opeten.
Jan Brokof, video.
Jan Brokof, video
In een later fragment is hij in een linnen morphsuit gekleed en wisselt hij ingewanden uit, textiele ingewanden die knap zijn vervaardigd en in ons brein steeds echter worden. Aan het einde is de Toerist te zien: in een legging, een T-shirt dat de volgevreten West-Europese buik deels bedekt en met een masker op waardoor een sfeer ontstaat die sterk doet denken aan de videoclips Windowlicker (1999) van Aphex Twin en Fatty Boom Boom (2012) van Die Antwoord. Vervreemdend, smerig en confronterend. En voor de oplettende kijker biedt het een vilein commentaar op hoe wij westerlingen vinden dat exotisch eruit moet zien. Door de malle outfit wordt de toerist de toeristische trekpleister. De focus verschuift en binnen enkele fragmenten legt Brokof de door de selfie gedrenkte wereld feilloos vast. De toerist is ook door een 3D printer gemaakt en staat als actiefiguur op een houten vervoerskist naast de video; klaar om bewonderd te worden.
Jan Brokof, EKSOT & video.
Jan Brokof, video
Jan Brokof, 3D action figures, 2015. Rechts de toerist.
De installatie is een samenballing van een minutieuze bestudering van Brazilië, de afkomst van Brokof en de gefragmenteerde verbeelding van shock; een Hans Staden portret met bloedrood ingekleurde baard, posters van Italiaanse B-horror films, kleurplaten van mensen die opgegeten worden door kannibalen en pornoplaatjes uit schmutzige blaadjes. De installatie is ter plekke gemaakt, wat te zien is aan de verwerking van een uitnodiging voor deze tentoonstelling en het portret van de dochter van Robert Jan Verhagen (artistiek leider LhGWR) voor Art Walk with Me.
Jan Brokof, Installatie, 2015. Foto: Eric de Vries
Jan Brokof, Detail Installatie, 2015
Jan Brokof, Detail Installatie (Art Walk with Me), 2015
De Braziliaanse muur is een sterk staaltje symboliek, vol persoonlijke herinneringen, leuke kwinkslagen en maatschappelijk commentaar. En wat de 12-jarige tiener in 1989 nog niet kon, kan de volwassen Brokoff nu wel: hij breekt oude muren af en bouwt nieuwe muren om zichzelf opnieuw uit te vinden en de wereld te ontdekken. Dat maakt hem een 21e eeuwse avonturier en deze tentoonstelling zeer hedendaags.
De tentoonstelling Jan Brokof en Dieter Mammel is nog tot en met 18 oktober 2015 te zien in Galerie Maurits vd Laar. Ook op vrijdag 16 oktober met Hoogtij #42 en zondag 18 oktober Art Walk with Me.