Problemen bij Pulchri

6 februari 2015 kopte Den Haag Centraal dat het piept en kraakt bij Pulchri. De begroting voor 2015 kent een tekort van maar liefst €45.619. In het conceptplan Focus op Kerntaken, dat op 28 maart aanstaande wordt gepresenteerd in de Algemene Leden Vergadering, wijt het bestuur dit tekort vooral aan de tanende economie in het algemeen en de terugloop van inkomsten binnen de kunsten in het bijzonder. Die conclusie is te makkelijk gesteld; het piepen en kraken verraadt een rottend fundament in het mooie pand aan het Lange Voorhout no. 15.

In februari van dit jaar stelde voorzitter Mabel Bouscholte, door een ongeval en lang revalidatietraject, definitief haar positie beschikbaar. Toen plaatsvervangend voorzitter Frans de Leef de scepter overnam en voorstelde dat wanneer Bouscholte hersteld was, zij natuurlijk weer voorzitter werd, leverden Peter George d’Angelino Tap, voorzitter van de ballotagecommissie en Conny Kuipéri, voorzitter tentoonstellingscommissie, hun zetel in vanwege ‘bestuurlijk afwijkende inzichten’. Waarschijnlijk omdat zij het oneens waren met de invulling van het voorzitterschap door Bouscholte voor haar ongeluk. Tap wil zaterdag ook een door tien kunstenaars gesteunde coup plegen. De aanwezigen staan voor de keus: Frans de Leef blijft waarnemend voorzitter tot de verkiezingen over een half jaar of Tap neemt het aanstaande zaterdag over – omdat ” wachten met mijn kandidaatstelling sluit het venster voor mogelijkheden tot verandering.”

Eerder in 2014 had Thea van Lankvelt, vice-voorzitter van de tentoonstellingscommissie, al uit onvrede met de begroting haar functie neergelegd. Pulchri heeft in 2013 en 2014 verlies gedraaid en teert te veel op eigen reserves om de exploitatie sluitend te maken. Er moet bezuinigd worden, maar aan de bezuinigingskant lijken de middelen uitgeput of , zoals veel leden beweren, wordt er niet rigoureus genoeg bezuinigd. Dan te bedenken dat het vorige bestuur, onder leiding van Siebrand Weitenberg, begin 2014 was afgetreden omdat hun verjonging- en vernieuwingsplan te rigoureus werd bevonden door de leden en afgeschoten werd met de aftreding van Weitenberg en het bestuur tot gevolg.

De personeelskosten kunnen omlaag, want in 2015 gaan drie medewerkers met pensioen; de zakelijk directeur, galeriemedewerkster en hoofd technische dienst. Dat scheelt in eerste instantie natuurlijk personeelskosten, maar er moeten in ieder geval twee functies opnieuw worden ingevuld. Wel op een andere en goedkopere manier, want van de 700.000 euro aan inkomsten gaat nu maar liefst 300.000 op aan personeelskosten. Dat knelt. Het inschakelen van meer vrijwilligers moet de kosten naar beneden schroeven. De vraag leeft echter, zoals blijkt uit de vergadering van 22 november 2014, of het inzetten van vrijwilligers niet leidt tot een kaalslag op inhoudelijk gebied.

Niet alleen binnen het bestuur is er sprake van een leegloop, ook binnen de commissies stapten enkele kunstenaars uit onvrede met het conservatieve beleid op. Inge Reisberman, die samen met Tap in de ballotagecommissie zat, legde door middel van een brief uit dat zij “binnen mijn discipline nieuwe media, en dan met name videokunst, vanuit Pulchri weinig affiniteit of sympathie voel. Sterker nog: videokunst is het afgelopen jaar twee keer intern in de ballotagecommissie ter discussie gesteld”. Modernere kunstvormen komen er bij Pulchri niet in, en werven van jong talent is volgens waarnemend voorzitter Frans de Leef een utopie. Dat verklaart grotendeels waarom de gemiddelde leeftijd bij Pulchri grenst aan de AOW-gerechtigde leeftijd. En het ledenaantal loopt ook jaarlijks terug: het aantal kunstenaar-leden is in de loop van de jaren met circa 15% gedaald tot 408 en het aantal kunstlievende leden is in de loop van de jaren met circa 30% gedaald tot 486 per 1 januari 2015.  De zaalverhuur is in de loop van de jaren met 30% gedaald en de kunstverkoop met circa 35%. Ook het bestuur stelt in het conceptplan: “Een gestage instroom van nieuw artistiek bloed is voor Pulchri letterlijk van levensbelang.”

Kunstenaarsbijeenkomst in de Sociëteit van Pulchri. Gouache van P. Dom (1950)

Op de ALV van 22 en 29 november 2014 vonden er discussies plaats over de niet-sluitende begroting en werd er gebrainstormd over alternatieven voor hogere inkomsten. Er worden door verschillende commissies ideeën geopperd: het openen van een (web)winkel en/of galerie, een betere commerciële exploitatie van het gebouw, langere tentoonstellingen, een actievere werving van nieuwe leden en marketing, contributieverhoging en een helpende, financiële hand van de leden. Dat de begroting niet aan een beleidsplan of langetermijnvisie is gekoppeld, leidt tot onvrede onder veel leden op de vergadering van 29 november. Aanstaande zaterdag is het uur van de waarheid en wordt er definitief een besluit genomen over de begroting van 2015. Wat voor meer dynamiek kan zorgen is dat naast een harde kern van circa 30 Pulchri kunstenaars (op basis van de aanwezigheidslijsten tijdens ALV’s) nu ook kunstlievende leden stemrecht hebben.

28 maart zal het bestuur van Pulchri het Conceptplan Focus op Kerntaken bespreken; een plan dat gevormd is door de vergaderingen, commissies en het bestuur. Samenvattend heeft het plan 3 speerpunten: bezuinigen op kosten, verhogen van inkomsten en actief betrekken van de kunstenaarsleden en kunstlievende leden. Maar naast het vergroten van de inkomsten en het terugdraaien van de kosten, lijkt het bestuur een belangrijk element over het hoofd te zien, een element dat verschillende kunstenaarsverenigingen de kop heeft gekost, namelijk rigoureuze verandering op artistiek en inhoudelijk gebied. Veel kunstenaarsverenigingen in Europa hollen achteruit op het gebied van leden, inkomsten en importantie. De enige verenigingen die nog het hoofd boven water houden zijn degene die kritisch willen kijken naar hun positie binnen het artistieke spectrum en hun rol als kunstenaarsvereniging, en vernieuwing niet schuwen. Klinkende voorbeelden hiervan zijn Arti et Amicitiae in Amsterdam, Wiener Secession en Künstlerhaus in Wenen.

“Voor andere kunstvormen, werk van kunstenaars van buiten Pulchri, de onderlinge interactie, vernieuwing en experiment zal onveranderd ruimte worden geboden” luidt het plan, maar publiek geheim in Den Haag is dat Pulchri’s interpretatie van interactie, vernieuwing en experiment een beduidend andere is dan van de meeste kunstenaars- en kunstinitiatieven. De meeste kunstenaars die ik spreek, willen niet eens een stap over de drempel zetten vanwege het oubollige en snobistische karakter van Pulchri. Succesvolle studenten die net van de academie komen, worden eerst drie jaar door Pulchri’s ballotagecommissie in de gaten gehouden. De Leef verklaart:“Die hebben zeker tien tot vijftien jaar nodig om hun weg te vinden […] Tegen de tijd dat ze vijftig zijn, hebben ze pas tijd voor een atelier. Dan word je lid van Pulchri, een (voetbal)club van vakbroeders onder elkaar”. Een beeld dat nog meer nostalgie oproept dan de marktstand van Omroep Max op de huishoudbeurs.

De missie van Pulchri luidt: “De vereniging van beeldende kunstenaars Schilderkundig Genootschap Pulchri Studio, heeft ten doel de bevordering van de beeldende kunsten alsmede de bevordering van de artistieke en maatschappelijke belangen van haar kunstenaar-leden.” Ik ken meer dan genoeg kunstenaars die dat duwtje in de rug heel goed kunnen gebruiken en zouden floreren bij het warme genootschap van een kunstenaarsvereniging met zo’n rijke geschiedenis als Pulchri. Wanneer Pulchri deze florerende leden in haar vereniging opneemt en laat bloeien, hoeft zij wellicht ook niet te verpieteren achter de geraniums.